Hiện nay phong trào trồng lan đang phát triển mạnh vì đây là một nghề đưa lại hiệu quả kinh tế rất cao. Tuy nhiên, cây lan hồ điệp rất khó tính, đòi hỏi một số yêu cầu sinh thái khắt khe, người trồng phải hiểu biết và kỹ thuật cao mới có thể thành công được.
Điều kiện trồng hồ điệp thành công
Lan hồ điệp là cây rất khó tính do đó khâu đầu tiên là phải chuẩn bị nhà trồng để có thể khống chế được các điều kiện ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm bên trong. Tuy nhiên để có được nhà phù hợp cho sinh trưởng, phát triển tốt, ra hoa đúng thời vụ cần rất nhiều điều kiện do đó cần phải có các thiết bị kèm theo như thiết bị tăng nhiệt, thiết bị giảm nhiệt, thiết bị điều chỉnh ánh sáng. Với điều kiện các tỉnh phía Bắc nước ta thì làm nhà 2 mái vừa có tác dụng hạn chế ánh sáng mùa hè, giữ được nhiệt độ mùa đông.
Chuẩn bị giá thể
Giá thể trồng lan phải tơi xốp và thoáng khí, đồng thời phải có khả năng giữ nước như mùn cây, than bùn khô, hạt đá nhỏ, rêu, quyết, dớn hoặc rêu “Chi Lê” nhập nội đã được xử lý an toàn nấm bệnh.
Chuẩn bị chậu
Yêu cầu của chậu trồng lan hồ điệp phải là chậu không sâu, nhỏ, màu trắng và trong suốt thuận lợi cho bộ rễ phát triển và quang hợp. Khi cây còn nhỏ dùng chậu có đường kính 5 cm, sau 4 – 6 tháng khi cây có khoảng cách giữa 2 lá lớn hơn 12 cm thì chuyển sang chậu có đường kính 8,3 cm. Sau giai đoạn trồng từ 9 đến 12 tháng khi khoảng cách giữa 2 lá lớn hơn 18cm thì tiếp tục chuyển sang chậu có đường kính 12 cm.
Kỹ thuật trồng cây vào chậu
Khi mua cây giống về trồng bà con chú ý đến các cỡ của cây được phân cấp như sau: 2 lá cách nhau lớn hơn 5 cm gọi là cỡ đặc cấp được trồng vào chậu có đường kính 7 cm. Nếu chiều dài 2 lá cách nhau từ 3 đến 5 cm là cỡ cấp 1 trồng vào chậu đường kính 5 cm. Nếu 2 lá cách nhau 1, 2 – 3 cm gọi là cỡ cấp 2 thì trồng vào các khay ươm cây con.
Chăm sóc lan hồ điệp
Nên giữ nhiệt độ thích hợp trong nhà trồng ở mức 23 độ C, không được thấp hơn 20 độ C, đảm bảo hệ thống thông gió hoạt động tốt, độ ẩm thích hợp. Trong giai đoạn đầu chế độ che sáng như sau: Mùa hè giảm bớt từ 80 – 90% lượng ánh sáng bình thường, mùa đông từ 60-70%. Sau trồng 1 tháng bón thêm phân NPK với tỷ lệ 30-10-10 pha với nồng độ 30-40 mg/1 lít nước để phun cách 7 – 10 ngày/lần.
Thay chậu lần thứ nhất
Sau khi trồng được từ 4 – 6 tháng, lúc này khoảng cách giữa 2 lá khoảng 12cm thì chuyển sang chậu có đường kính 8,3cm. Lấy cây ra khỏi bầu, tách bỏ giá thể cũ và thay bằng giá thể mới rồi trồng lại vào chậu mới nhẹ nhàng tránh làm tổn thương đến rễ. Dưới đáy chậu nên lót 1 – 2 miếng xốp giúp chậu thoát nước tốt, tránh làm cây bị úng. Lan hồ điệp sinh trưởng chậm, phải mất tới 40 ngày trong điều kiện chăm sóc tốt mới mọc thêm 1 lá hoàn chỉnh. Khi cây có trên 4 lá mới có khả năng phân hoá mầm hoa. Để chăm sóc cho cây sau khi thay chậu lần 1 bà con phải phun dung dịch diệt khuẩn. Trong từ 3 – 5 ngày đầu không cần tưới nước nhưng vẫn phải giữ ẩm cho cây cũng như môi trường xung quanh. Sau khoảng 10 ngày tưới nước trở lại kết hợp bón phân. Lượng phân bón là đạm, lân, kali theo tỷ lệ 30-10-10 nồng độ 40mg/1lít nước. Ngoài ra có thể bổ sung thêm các loại phân hữu cơ khác như Komix.
Thay chậu lần hai
Lần thay chậu thứ 2 cũng là lần thay chậu cuối cùng được xác định khi cây có khoảng cách 2 lá đạt khoảng 18cm. Lúc này cây được từ 16 – 20 tháng, đường kính chậu chuyển sang phải đạt 12 cm. Cách thay chậu lần này tương tự như lần đầu nhưng chú ý dùng dao, kéo sắc cắt bớt các rễ già trước khi trồng lại. Chú ý trong giai đoạn này chế độ che sáng như sau: Ánh sáng mùa hè giảm từ 60-70%, mùa đông giảm 40-50%, nhiệt độ từ 20 – 28 độ C, độ ẩm từ 70 – 85%. Sau khi chuyển chậu lần thứ 2 từ 5-6 tháng cây có từ 4 lá và bắt đầu phân hoá mầm hoa. Trong thời gian này cần duy trì nhiệt độ thấp từ 18 – 25 độ C hoặc nhiệt độ chênh lệch ngày đêm từ 8 – 10 độ C. Lan hồ điệp có hoa liên tục do đó xử lý nhiệt độ thấp càng dài thì hoa càng nhiều, khoảng cách giữa các hoa càng ngắn. Nếu nhiệt độ trên 25 độ C thì không thể phân hoá hoa và dưới 15 độ C thì không ra nụ, ra hoa. Khi thấy cây lan nhú hoa tưới phân NPK 6-30-30 pha nồng độ 2g/lít nước, thời gian phun 7 – 10 ngày/lần, để cho hoa mập hơn, bền và sắc hoa tươi lâu hơn. Ngoài ra, để cho hoa được bền lâu, khoảng 1 – 2 tháng cần đặt cây ở nơi thoáng mát, nhiệt độ thích hợp 20 – 25 độ C, ánh sáng che bớt 70%. Đặc biệt khi cây nở hoa không nên tưới nước hoặc dinh dưỡng lên hoa vì nước sẽ làm hoa bị úng hoặc cháy. Khi cành hoa nở gần tàn nên cắt ngay cành hoa và tưới phân NPK 30-10-10 để dưỡng cây cho trà hoa sau.
Những năm gần đây, chơi lan là một thú chơi tao nhã của những người yêu hoa. Tuy nhiên, người yêu hoa lại muốn hướng tới một giò lan phong cách tự nhiên, hoang dã và không gì khác là lan rừng. Tuy nhiên, khi mua về nuôi trồng trong môi trường nhà thì gặp rất nhiều vấn đề như không phát triển, héo rũ, không ra hoa… Vì vậy, chúng tôi xin giới thiệu bí quyết thuần dưỡng và chăm sóc lan rừng.
Theo kinh nghiệm dân gian, muốn cho lan sinh trưởng tốt môi trường thuận lợi nhất cho lan bám vào cây tươi nơi thoáng gió, ít ánh sáng chói. Vì vậy, khi lan đưa vào trồng trong chậu cần chăm sóc từ từ cho cây quen dần, không bón thúc phân bón hóa học quá sớm. Lúc ấy lan rừng cần bóc cả vỏ gỗ mục (loại lan đang sống) bó lại để nơi thoáng mát, ngày tưới vài ba lần bằng cách phun sương đều cả lá thân rễ. Chăm sóc cho lan 1 tháng rồi chiết thành nhánh trồng vào giò. Chú ý lót giò bằng mùn cưa hay xơ dừa đều không được nén chặt. Tránh để ánh nắng gay gắt, thỉnh thoảng đưa lan ra ngoài trời đềm. Chơi lan không nên bón nhiều phân hóa học, chỉ cần đủ nước, ánh sáng và không gian phù hợp là cây phát triển tốt.
Khi muốn lan ra hoa bất thường, vào dịp tết chẳng hạn, thì bón phân qua lá dành riêng cho lan. Song cần rất hạn chế bón thúc cho hoa vì sau mỗi đợt bón như vậy cây sẽ yếu sức. Tốt nhất là cách hai tháng lại thay lót giò 1 lần bằng xơ dừa mạt cưa. Hoa tàn thì cắt ngay cuống lá để tập trung dinh dưỡng nuôi cây lại sức. Tứơi nước nhẹ đều đặn ngày vài ba lần là cây sống khỏe không cần bón phân.
Chăm sóc
Một trong những đặc điểm sinh học đặc trưng của lan- loài cây khó tính là o ử chỗ có khả năng chịu cớm cao, ưa ẩm và bóng râm nhưng nếu thiếu ánh sáng cũng giảm năng suất và phẩm chất. Còn bị ánh nắng trực tiếp nhất là nắng quá chiều sẽ gây lụi tàn nhanh chóng mặc dù vẫn được cung câp đầy đủ nước và khoáng hòa tan.
Phòng ngừa tác hại của nắng hạn đối với lan, ta cần chủ động tiến hành một số biện pháp sau:
Đối với phong lan: Không để cho nắng trời trực tiếp chiếu vào giỏ, bụi lan và toàn bộ giá thể (lồng lan), đặc biệt “kỵ” với nắng quái chiều và gió Tây (gió Lào). Nếu trồng đại trà thì phải làm giàn che bằng lưới nilon có lỗ để lan vẫn quanh hợp được. Chú ý phun tưới (tốt nhất là phun sương mù nhân tạo) cho tòan bộ cây và giá thể theo kinh nghiệm “2 ướt 1 khô” trong ngày đó là vào các thời điểm trước bình minh và sau hoàng hôn. Lượng nước vừa đủ để làm mát cây, ướt rễ và dự trữ. Phun vấy xối xả sẽ làm thất thoát chất khoáng nuôi cây.
Đối với địa lan: Chăm sóc như đối với phong lan, cần chú ý đảm bảo đất nền tơi xốp, nhiều mầu ở thể hữu cơ đang hoai mục là tốt nhất. Nên bổ sung từ 10-20% vụn gỗ mục (cả vỏ), 10-20% (theo khối lượng tổng thể) các mẩu than gỗ nhỏ luôn ẩm (nhưng không ướt sũng) để nhử rễ ăn ra mà ta quen gọi là hồ rễ. Tránh gió khô, gió lỳa qua phần nổi của cây. Làm mát đất bằng phun tưới nước loang theo bóng tán. Cần loại bỏ ngay những lá già (đã úa vàng) đẻ ngăn chặn sâu bệnh bội nhiễm, tỉa các cành khô, rễ đã hết chức năng hấp thụ hơi nước và cộng sinh với vi khuẩn cố định đạm nuôi cây.
Không nên dùng NPK – loại dùng cho cây hoa màu, cây lương thực để bón cho lan. Để cây tươi lâu đẹp bền, hoa sai thắm màu, hương đậm có thể thúc cho lan (phun tưới toàn bộ giá thể) nước gạo mới vo, nước ngâm tro hoai và rắc xỉ than (nguồn phân vi lượng tổng hợp). Nếu có điều kiện lấy bông (hoặc vải bông cotton) nhúng vào dung dịch glicerin 10- 15% cuốn vào cổ rễ để giữ ẩm.
Hiệp hội hoa lan Mỹ (The Americal Orchid Sosiety-A.O.S) đã công bố những thông tin về cách trồng những giống địa lan Mini. Chúng tôi muốn thêm vào những điều kiện phát triển chung một số điều kiện đặc biệt mà có thể ứng dụng cho Địa lan Châu Á nói riêng. Một số thông tin này đã được đúc kết ra từ kinh nghiệm trồng địa lan lâu năm và chúng tôi hi vọng chia sẻ những thông tin đó với mong muốn tất cả các cây địa lan của chúng ta ngày càng phát triển khoẻ mạnh hơn.
Chúng tôi đã dành cho chậu trồng lan Châu Á (Asian Orchid Vase) nhiều không gian trên Website này. Nếu bạn bỏ chút thời gian đọc và tìm hiểu tất cả những ghi chú ở đây thì bạn sẽ hiểu tại sao chúng tôi lại khuyến cáo bạn trồng cây trong các chậu lan Châu Á. Sức sống của của Địa lan Châu Á biểu hiện ở bộ rễ rất dài và khoẻ mạnh.
Chậu trồng mà sâu sẽ thúc đẩy sự phát triển rễ và giúp cây khỏe mạnh. Những chậu vừa sâu vừa rộng giúp cây phát triển nhiều chồi cây, nhưng hoa sẽ ít và yếu. Những chậu sâu và hẹp sẽ thúc đẩy việc cho ra những cành hoa hoa cao, khoẻ mạnh và những bông hoa đầy sức sống.
Không phải ngẫu nhiên mà mỗi địa lan Châu Á lại phát triển trong chậu có kích thước nhỏ tương tự. Chậu trồng lan Châu Á đã có sự cải tiến qua thời gian để có thể hoàn toàn cân xứng hài hoà với cây lan.
Thông tin về điều kiện phát triển chung.
1.Chọn chất trồng tốt cho phù hợp với điều kiện nuôi trồng của bạn
Có nhiều loại chất trồng khác nhau sẵn có. Mỗi một kiểu chất trồng có các đặc trưng mà đặc điểm đó sẽ được cung cấp cho các điều kiện trồng khác nhau:
Những nhân tố quan trọng trong việc trộn hỗn hợp chất trồng
Giữ cho rễ ẩm nhưng không được ướt
Chất trồng phải khô ráo nhanh trong các điều kiện thời tiết
Giữ cho rễ được mát trong mùa hè và ấm trong mùa đông
Tránh để những khoảng không lớn trong hỗn hợp trồng (Đây chính là lý do phải nén chặt chất trồng)
Việc lựa chọn hỗn hợp trồng to hay nhỏ sẽ bị tác động bởi khí hậu nơi bạn trồng, lượng thời gian mà bạn muốn dành ra để chăm sóc chu đáo cây của bạn, và những cái châu mà bạn sử dụng để trồng cây của bạn.
Khí hậu nóng và khô hơn thì cần phải có thêm chất cách nhiệt và thêm chất duy trì độ ẩm trong hỗn hợp trồng. Khí hậu mát hơn và ẩm ướt hợn thì hạn chế các chất cách nhiệt và chất giữ nước.
Vào mùa mưa, nhiệt độ môi trường cao hơn (85 độ F vào ban ngày, 65 độ F vào ban đêm) có thể trồng bằng hỗn hợp đá nhỏ và thô hoặc có thể cho thêm dương xỉ, dớn cọng vào hỗn hợp đá. Một vài người trồng lan Á Châu trong thời tiết ấm áp chỉ sử dụng đá, tuy nhiên, chúng tôi không khuyến khích dùng cách này cho những nơi có khí hậu mát mẻ hơn. Hỗn hợp giữ nước ít và không nên sử dụng trong điều kiện trồng có độ ẩm thấp. Trong điều kiện nhiệt độ thấp hơn ( 65 độ F ban ngày, 45độ F ban đêm) với độ ẩm trung bình có thể dùng vỏ thông và đá bọt (đá trân châu thô) vào hỗn hợp đá và dương xỉ. Hỗn hợp đá, dương xỉ và vỏ thông là hỗn hợp linh hoạt nhất cho các kiểu khí hậu có mùa đông lạnh và mùa hè ấm. Vỏ thông giúp giữ lại thêm hơi ẩm trong hỗn hợp trồng.
Trong điều khiên khí hậu khô có thể dùng thêm hỗn hợp với rong biển hoặc rêu. Điều này không được lầm lẫn với việc đặt rong biển hoặc rêu lên bề mặt của hỗn hợp. Cái đó làm cho hơi ẩm chậm mất đi hoặc dùng cho mục đích trang trí. Cẩn trọng khi trộn thêm vào hỗn hợp rong biển hoặc rêu trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, nếu bạn tưới nước bình thường thì hầu như chắc chắn sẽ bị thối rễ, và làm cho cây của bạn bị ảnh hưởng, dễ nhiễm bệnh, kết quả là cây sẽ yếu dần hoặc chết.
Tại Winterview chúng tôi sử dụng một hỗn hợp của đá, vỏ thông và đá Trân châu thô khi trồng cây trong chậu nhựa. Trong chậu gốm. chúng tôi thêm chút đá hoặc đá bọt (để giữ trọng lượng của cây với vài lý do). Hỗn hợp này dùng trong chậu gốm rất tốt cho mọi khí hậu tại Mỹ, nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về liên quan đến các điều kiện trồng của bạn, hãy gửi email cho chúng tôi các điều kiện và chúng tôi có thể giúp bạn pha trộn một hỗn hợp thay thế phù hợp hơn.
2. Thay chậu và tách chiết cây
Phương pháp sinh sản chính của loài Địa Lan Á Châu là sự phân tách cây. Những cây trong chậu sâu và rộng sẽ sản sinh ra nhiều cây con hoặc “Bulbs” (các củ, thân, bầu…) mà sau đó có thể tách cây con từ cây chính ra. Cho dù bạn không chia tách cây thì nó vẫn cần phải được thay chậu trong 2 đến 3 năm để thayđổi hỗn hợp trồng, và sang thêm chậu cây để tạo ra các thân cây mới. Hãy nhớ rằng trong điều kiện chật chội sẽ cho nhiều nhánh hoa.
Cẩn thận đưa cây ra và lọại bỏ hết các chất trồng cũ ở rễ cây. Xem xét kỹ rễ cây, chúng sẽ mang lại cho bạn nhiều thông tin chính xác về tần số tưới nước, chất trồng và tình hình sức khoẻ chung của cây. Nếu bạn muốn tách cây chính ra thành 2-3 thân một cây mới, hãy xử lý các vết cắt bằng cách bôi lưu huỳnh vào các vết cắt đó để tránh rủi ro do sự lây lan của virus. Đặt 1 vật có hình nón trong chất trồng mới xuống dưới đáy chậu. Trải rễ cây ra vòng quanh vật hình nón. Đặt cây gần vào miệng chậu để cây có hướng phát triển rộng ra khắp mặt chậu. Cho hỗn hợp trồng mới cỡ nhỏ vào trong chậu trồng chỗ đặt cây xung quanh rễ. Thân rễ cần thấp hơn 1/2-1 in dưới bề mặt của môi trường trồng. Giữ độ ẩm cao, nhưng ngưng tưới nước vào cây để cho cây thích nghi với môi trường trồng mới (2-3 tuần). Tại Winterview chúng tôi dùng một lượng không đáng kể hỗn hợp thô dưới đáy chậu và một lượng hỗn hợp mịn bên trên chậu để kiểm soat độ ẩm tốt hơn.
3. Mua cây khoẻ mạnh
Điều này để đảm bảo thuận lợi cho việc duy trì sức sống của một cây đã trưởng thành. Khi chúng tôi thay chậu tại Winterview chúng tôi tạo ra các cây có thể trạng tố trước khi cúng tôi bán cây. COI CHỪNG những người trồng lan mà những người đó chỉ đơn thuần là đi nhập lan về và xuất bán. Những cây này sẽ yếu ớt và rễ sẽ không khoẻ để cung cấp dưỡng chất cho cây trong điều kiện khác tối ưu hơn.
Kinh nghiệm: Khi mua cây, trước tiên hãy kiểm tra rễ cây. Những cây khoẻ mạnh sẽ có nhiểu rễ. Rễ cây phải trắng và mập. Tổng chiều dài của tất cả các rễ cộng lại phải lớn hơn 18 in nếu bạn trồng trong nhà, phải dài hơn 12 in nếu trồng trong nhà kính. Nếu không thể kiểm tra rễ hãy cầm nhẹ nhàng vào cây và kéo mạnh ra. Một cây có bộ rễ khoẻ sẽ bám chặt vào xung quanh chậu.
Tháo cây của bạn ra một lần, đặt nó ở nơi ẩm thì nó sẽ hấp thụ ánh sáng mặt trời trong suốt một ngày. Duy trì cách tưới nước bình thường và theo dõi cây trong suốt quá trình tưới nước để thấy được nếu nó phản ứng lại với môi trường mới. Lá cây có giữ được thẳng đứng không? Lá cây màu xanh thẫm hay hơi bóng? Cây mới phải mất 3-4 tuần mới thích nghi được với môi trường mới của nó. Sử dụng những mẹo nhỏ bên dưới đây để đánh giá điều kiện trồng cây của bạn.
Chọn loại cây xanh phải tùy không gian, yếu tố giao tiếp với môi trường tự nhiên và sở thích riêng. Thị trường hiện có nhiều giống cây mới để chọn lựa như cây trồng ở nội thất, cây làm giàn leo, cây trồng trong bồn, cây trồng trên sân lấy tán, bonsai… và mỗi loại có những đặc tính riêng.
Tạo mảng xanh ở nội, ngoại thất ngày càng được nhiều người quan tâm. Dù nhà bạn có sân vườn, sân thượng rộng hay chỉ có ban công, hành lang và ngay cả trong nhà rộng hay hẹp, thậm chí chỉ một góc nhỏ đều có thể trồng cây xanh với những giống, chủng loại thích hợp.
Cây chịu… mát
Đây là các loại cây có thể trồng ở nơi có ít ánh sáng cũng sống tốt và thường cây trong mát không có hoa. Một số giống mới nhập từ Đài Loan như kim phát tài, cây thắt bím, họ cau Hawai, tiểu châm (15 loại); ngũ gia bì, cây cọ; họ vạn niên thanh (20 – 30 loại) – lá to, cây mọc cao nhưng lớn chậm trong điều kiện đặt trong nội thất. Hoặc cau rubi, cung điện vàng, bạch mã hoàng tử, đuôi phụng, mật cật… Muốn nuôi dưỡng được lâu, chỉ cần tưới ít nước và cứ khoảng 10 ngày sau khi chưng trong mát lại đem cây ra cho phơi nắng sáng 2 – 3 ngày.
Cũng trong bóng mát, có các dạng cây trồng trong giỏ treo với lá thường nhỏ, cành rũ xuống; hoa chỉ lấm tấm, chủ yếu cây khoe sắc qua màu lá. Những chủng này có thổ nhĩ kim- lá xanh bạc, cỏ lan chi lá sợi chùm, dương sỉ đá có lá to dài nhưng mềm mại, thài lài có lá tím lấp lánh… Với những loại này có thể trưng ở những nơi thoáng mát. Nếu đưa vào nội thất thì lâu lâu mang ra phơi sương và một ít nắng sớm (không chịu được nắng gắt).
Ở không gian hạn hẹp, có thể chơi bonsai như một cách thưởng ngoạn các loại cổ thụ thu nhỏ. bonsai có thể đưa vào nội thất bài trí trong vòng một tháng sau đó đưa ra nắng trời khoảng 2 tuần. Có một số loại bonsai để thay đổi. Có một số giống bonsai mới nhập như câu du, cây gừa và một số cây họ tùng hoặc vạn niên tùng, diên tùng, ngọc tùng, sơn tùng, thủy tùng…
Cây trồng ngoài trời
Đó là các loại giống cây chịu nắng, mưa như cây dây leo trồng theo giàn hay trong bồn dọc hành lang, ban công. Đây là những loại dây leo phát triển nhanh và tạo bóng mát tốt. Dây cát đằng có hai loại, hoa mọc thành chuỗi và hoa chùm có màu tím và hồng phấn. Dây đậu biếc có hoa đơn mọc bên nách lá. Dây bìm bìm thì có hoa tím hồng như loa kèn. Dây quỳnh anh bông vàng, dây hồng anh bông hồng và dây huynh đệ bông vàng nhỏ; hoặc chanh dây vừa cho tán vừa có trái ăn được.
Sân có diện tích tương đối, có thể chọn loại cây mọc cao, có tán như cây osaka (bò cạp nước) có thể cao 5 -7 m, hoa vàng xâu thành chuỗi, có 2 màu vàng và đỏ; cây hoàng nam thường trồng để cản bớt nắng. Hoặc cây viết, ngọc lan đều ít rụng lá, hoa có hương thơm…
Lưu ý khi chăm sóc
Theo các nhà chuyên môn, cây trồng trong bồn hay vườn chăm sóc giống nhau: tưới nước ngày 2 lần vào sáng sớm và khi chiều mát. bonsai cũng vậy và tưới luôn cả lá, thân, gốc.
Các giống cây trồng có thể bón phân hóa học NPK định kỳ một tháng, một lần. Muốn ra hoa thì bón nhiều kali (K), muốn cây phát triển thì nhiều lân (P) hoặc phát triển đều thì bón thêm đạm (N). Lượng bón cho cây đều có hướng dẫn cụ thể trên bao bì. Hoặc có thể thay thế bằng phân hữu cơ (phân chuồng hoai khô), bằng bánh dầu (xác ép đậu phộng, cơm dừa). Phân có thể bón trực tiếp trong đất trồng hay pha nước rồi tưới. Pha nước tưới thì tác dụng nhanh hơn bón trực tiếp.
Sang chậu là một công việc bắt buộc đối với người làm và chơi cây cảnh. Lâu không sang chậu cây sẽ hỏng.
Sang chậu là một công việc bắt buộc đối với người làm và chơi cây cảnh. Lâu không sang chậu, cây hỏng. Sang chậu sai kỹ thuật cây ốm và bỏ cành hoặc chết. Đa phần nhà nào cũng ít nhiều có cây cảnh trang trí ngoại thất hay nội thất. Vì vậy việc giới thiệu kỹ thuật sang chậu là rất cần thiết.
Sang chậu nhằm 6 mục đích khác nhau:
Cây cảnh trồng trong chậu lâu năm, đất cứng, hết màu, rễ cây ăn ra bám vào một lớp dầy xung quanh thành chậu. Mùa hè nắng chiếu vào thành chậu đốt nóng rễ phía trong, cây lại hết đết nên lụi tàn rồi chết dần. Buộc phải sang chậu để thay đất cho cây.
Với địa lan, ngoài mục đích trên, còn mục đích là để nhân giống (phân lan).
Sửa bộ rễ, cắt bỏ rễ thối, rễ thừa, uốn nắn cho bộ rễ đẹp, nâng bộ rễ nổi lên.
Thay đổi chậu, bể đang trồng sang một chậu, bể khác cho phù hợp với cây, làm tăng giá trị nghệ thuật của cây.
Thay đổi dáng thế cây cho ngoạn mục hơn dáng thế cũ.
Xử lý thoát nước ở những chậu bị tắc nước.
Lấy cây ra khỏi chậu
Tránh đào bới và tuyệt đối không được tóm gốc nhổ lên. Làm như vậy cây bị đứt hết rễ và chết. Nếu đất trong chậu xốp, ta đặt chậu xuống nền đất mềm, hai tay cầm chặt miệng chậu nâng nghiêng chậu về phía trước, đẩy đi giật lại nhanh nhiều lần. Cứ thế xoay các phía chậu mà lay. Toàn bộ vùng đất sẽ tách rời khỏi thành chậu, ta chỉ việc đổ cây ra, bầu cây còn nguyên vẹn. Nếu cây to, một người bê chậu đổ, một người đỡ cây.
Nếu đất đã chặt, ta lấy một que sắt đầu đánh dẹt chọc xung quanh thành chậu xuống tận đáy. Sau đó thao tác như trên.
Ngoài ra có thể dùng que dẹp đầu đẩy toàn bộ vầng rễ qua lỗ thoát nước ở đáy chậu. Nếu vẫn chưa được, ta tưới nước cho ngấm thật đậm toàn bộ bầu cây hoặc dùng biện pháp cuối cùng là ngâm chìm chậu vào nước đợi cho nước ngấm đủ nhũn hết đất trong chậu, ta đưa chậu cây ra, để ráo nước rồi lay như đã nói ở trên, nhất định sẽ đổ được cây ra dễ dàng.
Gặp chậu phình hông, miệng chậu nhỏ hơn dưới, cây trồng lại để lâu năm không thay chậu, áp dụng các biện pháp trên không thể được, với những cây rễ sống thì dùng dao xắn một rạch thẳng xuống tận đáy chậu và vòng theo miệng chậu rồi đổ ra, với cây quý hoặc cây rất khó tính mà chậu không đáng giá thì nên đập chậu lấy cây.
Riêng địa lan không cho phép xọc, đào bới, xén vầng rễ mà chỉ được tưới đẫm nước cho rễ bong khỏi chậu rồi nhẹ nhàng lắc chậu đổ lan ra. Rễ lan to nhưng rất giòn, phải làm thật cẩn thận kẻo bị gãy.
Xử lý bầu rễ
Dùng dao bài sắc cắt xén xung quanh và dưới đáy bầu rễ. Các bầu rễ được cắt rất gọn không dập nát rễ mới tái sinh nhanh. Cây trên mặt đất bao giờ cũng phản ánh đúng tình trạng bộ rễ chìm dưới đất. Tại các đầu dễ bị cắt tức sẽ phun ra nhiều chùm rễ mới lại được ăn đất mới nên cây phát triển mạnh. Hạn chế việc dùng que nhọn hoặc cào để xả bới đất vì như vậy rễ có thể bị dập nát nhiều nên bị thối và cây có thể chết. Cắt xén bầu rễ phải đồng thời thực hiện 3 mục đích khác nữa là đảm bảo sang chậu sẽ có ít nhất 1/2 là đất mới, khuôn khổ bầu rễ sau khi xén thích hợp với chậu, sẽ thay giúp cho khi đặt cây vào chậu đúng vời dáng thế cần sửa.
Nếu dưới đáy gốc cây có phần gỗ thừa dài quá, đấy là dấu tích của đầu đoạn cành khi giâm sâu hơn lúc cắt cành chiết bao giờ cũng phải cắt dưới bầu chiết, bầu càng to, đoạn gỗ thừa càng dài, cây không thể trồng được vào khay, bể. Ta dùng cưa sắc nhẹ nhàng cắt bỏ đi.
Trồng lại cây vào chậu
Chọn chậu, bể có màu sắc, hình thể kích cỡ phù hợp với cây và 10 thoát nước Ở đáy chậu phải to. Nếu chậu có nhiều lô thoát nước càng tốt. Chuẩn bị sẵn sàng đất đúng chủng loại. Đất dùng để sang chậu nhất thiết phải khô hoàn toàn. Nếu đất đã được phơi nỏ lại để nơi bán âm bán dương (lán, hiên) hàng năm rồi càng tốt. Việc trồng cây vào chậu rất cần có kiến thức. Đầu tiên là xử lý lỗ thoát nước. Những cây dễ tính, đọng nước đôi chút không chết thì chỉ cần đặt một mảnh sành chờm rộng lên lỗ là được. Nên chọn mảnh sành khi úp vào lỗ có độ kênh. Những cây yêu cầu phải thoát nước nhanh, bầu thật thông thoáng như lan, trà, đỗ quyên, sử thì phải kê cao mảnh sành lên một chút.
Sau đó đặt một lớp dưới đáy chậu toàn những cục xỉ than rắn chắc, tiếp theo xếp lớp đất cục, rồi đến phủ lớp đất tơi mời đặt cây vào. Xung quanh thành chậu cũng xếp đất cục to rồi nhỏ dần. Xung quanh bầu rễ phải cho toàn đất mầu. Trên mặt chậu cũng xếp một lớp đất cục to để chống nước xối lên rẽ đất và gây đóng váng mặt chậu.Thông thường các cây khác không cần cầu kỳ quá như vậy, chỉ cần lưu ý là xung quanh bầu rễ bao giờ cũng phải cho đất màu.
Quan trọng là vị trí của gốc cây trong chậu, cần chính giữa hay lệch về bên nào, độ cao thấp của gốc đúng tấm, độ nghiêng đúng dáng thế. Muốn vậy, ta đặt cây, chèn tạm đất rồi ngắm 4 mặt, ngắm gần và ngắm từ xa để điều chỉnh, bao giờ cây ở đúng vị trí đẹp nhất mới lấp đất. Tra đất vào xung quanh bầu từ từ từng lớp, dùng que đầu tù xọc, rồi lắc chậu, tiếp theo là tưới nước kiểu mưa rào cho đất len vào mọi ngóc ngách của rễ, không còn một lỗ hổng nào mới được.
Nhũng cây như trà, đỗ quyên, địa lan thoải mái xếp những cục đất to cao trên mặt chậu. Các cây khác không được vào đất đầy khít miệng chậu, vì như vậy khi tưới nước sẽ chảy tuột đi hết ngay, ít nhất phải để rãnh chạy vòng theo miệng chậu để giữ được nước tưới.
Nếu trời nắng cần che hoặc để cây chỗ râm mát khoảng mươi ngày.
Chẳng có người nào lại muốn cây cảnh trồng trong nhà của mình bị chết, nhưng đôi khi rất nhiều người lại không ngờ rằng chính sự chăm sóc của họ lại vô tình giết chết chúng…
Khi trồng cây cảnh trong nhà, bạn cần phải biết cách tự tạo môi trường thời tiết tự nhiên cho cây trồng, chính vì lẽ đó mà bạn cần phải mất thời gian ban đầu để thử nghiệm loại cây mà mình dự định trồng, để rồi sau đó bạn có thể điều chỉnh môi trường tác động nhằm giúp cho cây trồng thích nghi với điều kiện sống đó.
Điều quan trọng nhất mà tự bạn có thể làm là tìm hiểu mọi thứ có liên quan tới những yêu cầu cần thiết nhằm giúp cho cây trồng tăng trưởng, phát triển tốt, và rồi từ đó tự bản thân mình tìm cách tạo ra và mang đến những điều kiện cần thiết cho sự phát triển của cây trồng. Nếu như nhận thấy những bất thường đang xảy ra với cây trồng của mình, bạn hãy nhan chóng tìm hiểu lí do, tìm cách khắc phục nhằm giúp cho cây trồng phát triển trở lại. Dưới đây là những điều cần phải tránh:
1. Tưới quá nhiều nước
Đây là điều cần phải tránh đầu tiên nếu như bạn không muốn làm hại cây trồng của mình. Phần đông nhiều người không thực sự biết cách chăm sóc cho cây trồng cứ mỗi khi có thời gian chăm sóc cho cây trồng là họ lại tưới nước cho chúng. Cây trồng hấp thụ không khí qua rễ cây, nếu như đất trồng lúc nào cũng ẩm ướt thì việc hấp thụ không khí sẽ diễn ra khó khăn, hơn nữa tưới nhiều nước sẽ làm rễ cây nhanh mục, khiến cho cây trồng chóng chết.
Chính vì lẽ đó mà đừng có tưới nước cho cây trồng một cách thụ động. Bạn hãy kiểm tra liệu đất trồng ở bên dưới {chỗ thấp hơn 1” (2,54cm) so với bề mặt bên trên} liệu có khô hay không, nếu khô thì hẵng tưới nước. Khi tưới thì hãy tưới thật kỹ, tưới cho đến khi nhìn thấy nước thoát ra từ lỗ thoát nước ở bên dưới chậu cảnh. Đây là cách kiểm tra hữu ích không chỉ đối với đối với những người ít khi dành thời gian tưới nước cho cây trồng, mà còn hữu ích cho cả những người lúc nào cũng chỉ chăm chăm tưới nước cho cây.
Không để cho cây trồng ngâm trong nước. Nếu như muốn tăng độ ẩm cho cây trồng bằng cách đặt chúng lên một cái khay nước có chứa đá cuội thì phải đảm bảo mực nước thấp hơn so với lỗ thoát nước ở dưới đáy chậu cảnh.
2. Tưới nước không đúng lúc và không đúng cách
Khi tưới cây, chỉ cần tưới vừa phải sao cho đất trồng có đủ độ ẩm cần thiết, nhưng cũng không nên để đất trồng khô quá vì như vậy sẽ làm tăng lượng muối trong đất, gây ảnh hưởng tới sự phát triển của cây trồng. Có thể bạn sẽ không nhận biết được điều này cho đến khi bạn bắt đầu nhìn thấy những mảng mầu hơi trắng xuất hiện trên nền đất trồng hay ở rìa chậu cảnh. Ít nhất là một lần một tháng, bạn hãy tưới nước cho chậu cảnh của mình một cách tỉ mỉ, làm như vậy, lượng muối thừa sẽ được thoát ra qua lỗ thoát nước ở phía dưới chậu cảnh.
3. Độ ẩm
Rất nhiều cây trồng trong nhà luôn ở tình trạng thiếu độ ẩm cần thiết, đặc biệt là vào mùa đông, dấu hiệu trước tiên mà bạn có thể nhận biết được là thông qua màu sắc trên đỉnh của lá cây. Nếu bạn thấy trên đỉnh lá có màu hơi nâu có nghĩa là cây trồng đang thiếu nước, chúng sẽ trở nên khô héo, và rụng lá. Màu sắc trên đỉnh của lá cây như trên là dấu hiệu báo cho ta biết cây trồng đang thiếu độ ẩm cần thiết.
Thiếu độ ẩm cũng là nguyên nhân làm chết cây trồng, sự thay đổi độ ẩm từ mùa hè sang mùa đông là rất lớn. Vào mùa hè, nếu bạn để cây trồng của mình ngoài trời vào ban ngày, sau đó mang vào nhà thì sự thay đổi độ ẩm còn rõ rệt hơn nhiều. Trong trường hợp này, bạn cần phải mang cây trồng của mình vào trong nhà trước khi nhiệt độ ngoài trời tăng lên. Sau khi mang cây trồng vào nhà thì bạn nên để cửa sổ mở, làm như vậy sẽ giúp cho cây trồng tránh được thêm phần nào sự thay đổi đột ngột độ ẩm giữa bên ngoài và bên trong.
Để chắc chắn rằng cây trồng của bạn có độ ẩm cần thiết, đầu tiên bạn cần phải tìm hiểu xem lượng nước tưới thích hợp cho cây trồng của mình là ở mức nào. Nếu như cây trồng có xu hướng khô đi, bạn có thể tăng cường độ ẩm cho cây bằng cách đặt một khay nước có chứa đá cuội ngay ở phía dưới chậu cảnh, chú ý là chỉ đổ đầy nước cho đến mực dưới lỗ thoát nước của chậu cảnh. Không được ngâm hẳn chậu cảnh vào nước nếu không sẽ có nhiều vấn đề rắc rối khác xảy ra. Cũng có thể tăng độ ẩm cho cây bằng cách phủ cây vào ban ngày. Nếu như bạn có rất nhiều cây cảnh để trong nhà thì bạn cũng có thể đầu tư mua một máy giữ độ ẩm không khí để đảm bảo độ ẩm thích hợp cho cây trồng, ngoài việc đảm bảo độ ẩm cho cây trồng, máy giữ độ ẩm còn có ích cho da và đồ gỗ trong nhà của bạn.
4. Thiếu ánh sáng
Nếu như cây cảnh không hấp thụ được lượng ánh sáng cần thiết thì trông chúng sẽ nhợt nhạt hơn so với những cây được hấp thụ ánh sáng mặt trời. Bạn có thể nhận biết được điều này khi nhìn thấy những chiếc lá mới mọc có kích thước nhỏ hơn so với bình thường. Xác định xem lượng ánh sáng mà cây cảnh trồng trong nhà cần phải có cũng giống như việc ước lượng xem lượng nước mà cây trồng cần là bao nhiêu. Đơn giản là bạn nên dành thời gian ban đầu để tìm hiểu xem cây trồng của mình sẽ phát triển tốt trong điều kiện ánh sáng như thế nào.
Tuy nhiên, đối với hầu hết các cây cảnh trồng trong nhà, bạn không nên đặt chúng ở chỗ tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời như gần cửa sổ chẳng hạn. Tia nắng mặt trời sẽ làm cháy lá cây. Chỉ có những cây ưa ánh sáng như cây hoa anh thảo, cây dành dành, cây phong lữ là có thể đặt ở vị trí tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Các cây không cần tiếp xúc nhiều với ánh sáng như cây ráy thơm thì tốt nhất là nên được đặt tại nơi mà không có ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào.
Những loại cây khác thì bạn cần phải dành thời gian để ý xem mức độ hấp thụ ánh sáng của từng loại như nào. Thường thì hướng đông và hướng tây đối diện với cửa sổ là hướng được chọn để đặt chậu cảnh trong nhà, nhưng nếu ánh sáng mặt trời luôn chiếu trực tiếp vào nhà bạn thì tốt nhất là bạn không nên đặt chậu cảnh của mình ở gần cửa sổ, vì đó là nơi đón nhận ánh nắng mặt trời, với cách làm như vậy, cây cảnh của bạn mới sẽ có khả năng phát triển tốt. Bạn cần phải luôn chú ý xem có gì bất thường xảy ra với cây trồng của mình hay không. Nếu như nhận thấy cây trồng có dấu hiệu không hấp thụ đủ lượng ánh sáng cần thiết cho sự phát triển thì bạn nên mang cây ra đặt ở chỗ mà nó có thể được tiêp xúc và hấp thụ nhiều ánh sáng hơn.
5. Để cây trồng trong môi trường quá lạnh
Đối với các loại cây trồng thuộc vùng nhiệt đới hay những cây trồng đang ra hoa, việc thường xuyên đặt chúng ở gần cửa ra vào hay ngay sát cửa sổ với sự cách li giới hạn sẽ không tốt cho cây trồng, nó giống như việc để mặc cây cảnh ở ngoài trời nhưng mà không có sự bảo vệ nào cả. Cũng giống như con người, hầu hết các loại cây cảnh trong nhà đều phát triển tốt khi được đặt trong môi trường có độ ẩm thích hợp, đó cũng là điều dễ hiểu. Nhiệt độ mát mẻ vào buổi tối là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cây trồng trong nhà. Cây trồng trong nhà không thể tự điều tiết được khi bị lạnh quá, trước tiên bạn sẽ nhận thấy lá cây rụng và cây trồng trông như bị thiếu nước, chính lúc ấy là thời điểm bạn cần tăng thêm độ ấm cho cây trồng bằng cách nào đó. Nếu cây trồng trong nhà bị để lạnh quá lâu thì sẽ chóng chết.
6. Để cây trồng tiếp xúc trực tiếp với hơi nóng
Đặt cây trồng gần, tiếp xúc trực tiếp với hơi nóng như để cạnh lò sưởi hay ống dẫn không những làm cháy cây mà còn làm cho cây nhanh bị mất nước. Nhiều người nghĩ rằng sẽ là rất tốt khi đặt cây trồng ở nơi có nhiệt độ ấm áp, nhưng nếu đặt chúng quá gần, để chúng tiếp xúc trực tiếp với hơi nóng như cạnh lò sưởi hay ống dẫn không những làm cháy cây mà còn làm cho cây bị mất nước một cách nhanh chóng. Khi bạn chăm tưới nước cho đất trồng của cây thì thậm chí các tán lá sẽ nhanh chóng trở nên khô. Nếu như nhiệt độ trong căn phòng của bạn ở mức thấp, mà bạn lại để cây trồng trong phòng, lúc này bạn muốn tăng cường độ ấm cho cây thì phải chú ý đặt cây trồng cách xa các thiết bị sưởi ấm hoặc đặt cách li chúng với nguồn sưởi ấm trực tiếp bằng tấm ván dày.
7. Sao nhãng, không quan tâm đến vấn đề sâu bọ
Sâu bọ có khả năng sản sinh rất nhanh. Không có cách nào để ta có thể kiểm soát được số lượng của chúng, chính vì vậy mà bạn phải đặc biệt chú ý tới các dấu hiệu trên cây trồng của mình để ứng phó kịp thời. Loại bọ bét, rệp vừng, loài rệp bột và loài vảy bắc có thể sinh sôi nảy nở trên cây trồng trong vòng vài ngày, gây hại cho cây trồng, trong trường hợp xấu nếu những loại sâu bọ này bám trên cây trồng dai dẳng thì cây sẽ chóng chết. Bạn hãy để ý tới những lá cây bị bạc mầu hay uốn quăn lại, và hãy kiểm tra khi thấy cây trồng trở nên mềm và ủ rũ ngay cả khi đã được tưới nước. Dưới đây là một số loại sâu bọ phổ biến cần chú ý:
Bọ bét: Chú ý ở những vị trí nối các nhánh, đặc biết chú ý đối với những cây có tán lá sum sê. Các con bọ bét có kích cỡ nhỏ, chúng gây hại bằng cách hút các tinh tuý của cây trồng. Lá cây nếu bị bọ bét gây hại thì sẽ có các chấm vàng vàng ở bề mặt của lá. Khi sự phá hoại của bọ bét trở nên ngày một tệ hại hơn, lá cây sẽ đổi hoàn toàn sang màu vàng, dần dần lá cây trở nên giòn và dễ vỡ, kết quả là cây sẽ chóng chết.
Để phòng trừ và diệt bọ bét, bạn cần phải phun thuốc trừ sâu cho cây trồng theo hướng dẫn chỉ định sẵn của nhà sản xuất.
Rệp bột: Trông như những đốm có mầu trắng bông, chúng thường bám vào điểm nối của các cuống lá, cũng có thể nhìn thấy chúng ở dọc thân cây. Chúng sinh sản, phát triển và dần dần hút hết các tinh chất có trong cây trồng, khi cây trồng bị rệp bột phá hoại, chúng trông như bị khô dần đi ngay cả khi được tưới nước. Rất khó để diệt trừ loại rệp này. Nếu như cây trồng của bạn có rệp bột bám vào, hãy cắt nhánh cây có rệp rồi bỏ đi. Bạn cũng có thể dùng miếng dẻ lau có nhúng cồn rồi chấm vào những chố rệp bột bám vào. Nếu như cây trồng nhiễm rệp bột nặng thì tốt nhất là bạn nên bỏ chúng đi. Nếu giữ lại cũng không ích gì vì rệp bột sẽ tự sinh sôi phát triển rất nhanh.
Vảy bắc: là loại sâu bọ cỡ nhỏ, chúng bám vào thân, cọng và cuống lá của cây trồng, bên ngoài của chúng được bao phủ bởi một lớp vỏ cứng có hình bầu dục. Giống như rệp bột, chúng hút dần tinh chất của cây trồng, khiến cho cây trồng trở nên yếu ớt không thể duy trì khả năng tồn tại được. Cũng giống như loài rệp bột, rất khó để loại bỏ và diệt trừ loại vảy bắc. Thuốc trừ sâu thì không thể thấm qua lớp vỏ cứng bao phủ bên ngoài bảo vệ chúng. Đôi lúc, bạn có thể dùng móng tay để cậy, loại bỏ chúng ra khỏi cây trồng. Đối với những con vảy bắc còn non, chúng phải trườn bò mà không có lớp vỏ ngoài bao phủ để tìm chỗ bám, lúc này bạn có thể dùng thuốc trừ sâu để phun, diệt trừ chúng.
Rệp vừng: trông giống như những nốt nhỏ mầu xanh, trắng, vàng hoặc đen bao phủ trên toàn bộ bề mặt của cây trồng. Rệp vừng sinh sôi và nảy nở rất nhanh, chúng có thể bám đầy trên cây của bạn chỉ trong một vài ngày. Rệp vừng là loài sâu bọ có thân mềm, vì vậy ta có thể diệt chúng một cách dễ dàng bằng cách tạt nước mạnh vào cây hay là phun thuốc trừ sâu liên tục. Tuy nhiên loại sâu bọ này bám rất dai dẳng, bạn cần phải kiên trì để tiêu diệt chúng.
8. Rễ cây mọc lan ra quá nhiều so với kích thước chậu cảnh
Đến thời điểm nào đó, khi cây trồng phát triển, rễ cây mọc um tùm, chúng mọc uốn quanh bên trong chậu cảnh, một cách ngẫu nhiên, chúng đã bắt đầu tự hạn chế sự sinh trưởng của mình. Lúc này cây trồng có xu hướng chóng khô nhanh hơn so với bình thường vì số lượng rễ cây mọc thêm đem so với đất trồng là quá nhiều. Cây trồng trong châu cảnh nào cũng vậy, sớm hay muộn thì cũng sẽ đến thời điểm rễ cây của chúng mọc tùm lum bên trong chậu cảnh. Khi đó, chậu cảnh trở nên quá nhỏ để chứa cây trồng vì rễ cây mọc quá nhiều, nếu cứ để như vậy thì vô tình bạn đã làm cho cây trồng tự hạn chế khả năng phát triển của chúng.
Nếu như bạn nhận thấy cây trồng có xu hướng khô nhanh hơn bình thường, thì đó chính là dấu hiệu cho thấy số lượng rễ cây đang mọc ngày càng nhiều bên trong chậu. Vấn đề thật đơn giản và dễ hiểu, nếu có quá nhiều rễ cây thì lượng đất có trong chậu sẽ không đủ để nuôi dưỡng cây trồng và điều tiết nước.
Rất dễ dàng để khắc phục vấn đề này, bạn hãy trồng cây cảnh của mình vào một chậu cảnh mới lớn hơn khoảng 1 – 2 inch (2,54 – 5,08cm) so với chậu cảnh cũ. Chú ý đừng có cố trồng vào chậu cảnh khác có kích cỡ quá lớn, vì nếu chậu cảnh quá lớn thì rễ cây luôn ở trong tình trạng ẩm ướt, từ đó dẫn tới việc rễ cây nhanh bị mục.
Cúc thuộc họ cây lưu niên dễ trồng nhất. Thường thì nên trồng vào mùa xuân để tránh giá lạnh mùa đông nhưng thực ra có thể trồng cúc bất kỳ thời điểm nào miễn là đảm bảo cây sẽ hình thành rễ bám vào đất trước khi khí hậu trở nên quá nóng. Tuy vậy, cây sẽ phát triển mạnh nhất và cho nhiều hoa nhất khi điều kiện là có ánh nắng mặt trời và tất nhiên cung cấp đủ các chất dinh dưỡng và nước.
Có tới hành trăm loài cúc khác nhau với kích thước cây, hoa, số lượng hoa, kích thước khóm và thời gian nở hoa khác nhau để bạn chọn lựa. Nhưng nếu ở vùng phía Bắc, bạn nên chọn loại cúc có thời gian ra bông ngắn thôi.
Chăm sóc cây mẹ
Có thể trồng cúc từ hạt giống, cành chiết, hoặc mua tại vườn ươm. Nên trồng cúc trong đất cát trong các chậu có bổ sung chất dinh dưỡng. Không nên trồng cây mẹ trong tại một vị trí trong thời gian dài hơn 3 năm liên tiếp để tránh bệnh và sâu bệnh.user posted imageKhi trồng nhiều, nên đặt các cây cách nhau 18-30 inch (1 inch = 2,54cm) là tốt nhất. Cứ hai tuần phải đảm bảo đất được cung cấp đủ chất dinh dưỡng, không cần nhiều nhưng để duy trì được điều kiện cân bằng dinh dưỡng cho sự phát triển của cây. Khi cây đạt chiều cao 6 inch, tiến hành tỉa bởi khoảng 2cm phần đầu tiên của cành và ngọn cây để thúc đẩy sự tạo hoa, ra cụm. Khi cây cao khoảng 1 foot (khoảng 30cm) lại tiến hành tỉa một lần nữa. Đối với loại cúc cho hoa to, tốt nhất là ngắt bỏ tất cả chồi trừ chồi ở trên ngọn.
Những khóm cúc mới sẽ phát triển nhanh và cho cây mới tốt hơn là các bụi cũ trồng tập trung. Vào đầu xuân, khi khóm mới hình thành đạt chiều cao khoảng 1-3 inch, hãy bứng (đào) gốc cũ đi và tách thật cẩn thận khóm mới được tạo thành. Chọn lựa khóm đẹp, khỏe và trồng khóm cúc mới đó vào đất tốt, chú ý nhớ loại bỏ các phần gỗ chết.
Chiết cành
Tước bỏ nửa dưới có lá của phần cành cắt (chọn phần khoẻ có chiều dài khoảng 4-6 inch) (chú ý dùng dao sắc, sạch). Nhúng ¾ phần dưới của cành cắt vào dung dịch hocmon dùng cho rễ cây (của Rootoone hoặc Hocmonex) rồi bọc phần cắt vào trong đất (khoảng 1 inch) ẩm có chứa dinh dưỡng, hoặc trộn với mùn đã được tiệt trùng. Có thể làm một nhà kính nho nhỏ nhờ dựng một khung dây kim loại rồi bọc màng phim trong suốt ở ngoài, rồi đặt ở nơi có sáng nhưng chú ý tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp cho tới khi cành mọc rễ.
Nhà ở của người Việt thường gắn liền và hòa hợp với thiên nhiên. Một không gian xanh trong nhà không chỉ là mang ý nghĩa đó mà còn có ý nghĩa về mặt tâm linh. Chọn lựa cây xanh trong nhà ở không những đem lại vẻ tươi mát mà còn đem lại sinh khí cho nơi ở.
Việc đưa cây xanh vào nội thất nhà phố rất quan trọng để hình thành nên các cảnh quan thiên nhiên thu nhỏ, cải thiện môi trường ở và điều chỉnh luồng khí. Cây xanh cho nội thất nên là những loại cây xanh tốt, có nhiều mầm lộc phù hợp với môi trường sống ít ánh sáng trực tiếp và chịu bóng râm. Nên tránh các loại cây thô nhám, xù xì, gai góc.
Bước chân vào nhà cũng như đang dạo chơi trong vườn cùng với chuối cảnh, cọ và dương xỉ. Tùy theo kiến trúc của ngôi nhà và và sở thích của gia chủ mà sẽ có những vị trí đặt cây xanh nhất định, xu hướng chung nên đặt cây xanh vào những vị trí nhiều ánh sáng, vị trí trống của ngôi nhà, những vị trí mà bạn muốn che khuất tầm nhìn, điểm nhấn trong ngôi nhà cần làm nổi bật…
Với người Việt, khi mang cây xanh vào nhà đều có sự cân nhắc về ý mặt nghĩa của chúng. Ở những không gian đối ngoại như tiền sảnh, phòng ăn vào dịp lễ tiệc thường chọn đặt các cây có dáng cân đối, bề thế. Ví dụ chậu mai thế hay quất, đào ngày Tết, chậu phát tài đặt ở góc phòng khách hoặc phát tài núi đặt đầu cầu thang đều là những cây có dáng đẹp, hoa tươi, đem lại điều tốt đẹp trong quan niệm của người Việt. Cần chú ý cây có sắc xanh, đỏ và vàng tượng trưng cho mùa xuân – hè, kích hoạt nguồn khí.
Cây đại đề cùng những bình cây treo với ánh sáng đèn đã biến góc chết gầm cầu thang thành một tiểu cảnh sinh động Ở ban công hay cửa sổ, nên dùng những loại cây treo và những chậu cây nhỏ để trên bờ tường. Có khi chỉ cần dùng một bồn cây hình chữ nhật trồng rau má kiểng, các giống cây cùng họ với trầu bà dễ sống. Bồn cây cảnh này có thể di chuyển nhiều vị trí khác nhau trong nhà do gọn và nhẹ. Trên thành cửa sổ, dùng những bình cắm cây cũng là một cách, những bình mộc mạc đem lại sự gần gũi với tự nhiên hơn. Trên sân thượng, những chậu cây xếp gần nhau sẽ tạo cảm giác giống như vườn cây nhỏ.
Đại phú gia có thể đặt ở nơi nhiều ánh sáng, nơi giao thông chung
Với khu vực nhiều người đi lại như cầu thang, hành lang… bạn nên bố trí các cây nhỏ, ít gai nhọn, thân cành gọn không vướng víu như: Trúc nhật, trúc quân tử, hay một số cây bụi nhỏ khác không cản trở việc đi lại như hồng môn, đỏ môn, hoàng yến…
Với những không gian riêng như phòng ngủ, phòng làm việc thiên về không gian tĩnh bạn nên bố trí các loại cây dung dị không nên quá sặc sỡ hay tưng bừng sắc hoa và nên bổ sung tính dương như: các loại cây xương rồng, các cây bonsai, những chậu cây lá sáng màu.
Trong khu vực phòng ăn và bếp bạn nên bố trí các loại cây gọn, tán nhỏ và có chức năng khử mùi như: dương xỉ, ngũ gia bì,… Trong khu vực đặt bàn ăn nên có những chậu hoa màu sắc tươi sáng, kích thích sự tiêu hóa như: tía tô cảnh, đỗ quyên…
Với những không gian chuyển tiếp phía ngoài nhà thì việc bố trí cây xanh tùy theo ý thích của bạn vì khu vực này là nơi cây có thể tiếp xúc với điều kiện tự nhiên nên dễ sinh sống phát triển bình thường.
Nếu bạn bố trí cây xanh trong nhà ở vị trí ít ánh sáng thì bạn có thể dùng đèn chiếu sáng cho cây. Loại đèn này phát ra ánh sáng giống ánh sáng mặt trời giúp cây sinh trưởng và quang hợp một cách bình thường.
Những chủng loại thông dụng nhất là vạn niên thanh, trầu bà, phát tài bách hợp, thuỷ trúc Nhật, chuối lá trắng, dạ lan, ngũ gia bì, tiểu hồng môn, kim phát tài, xương rồng… Các loại cây này thường được trồng trong chậu, đặt dưới đất, treo lủng lẳng ở khung cửa sổ, trong vườn hoặc bày trên bàn, kệ, bệ…
Màu sắc, kiểu dáng loại cây và chậu trồng không đối chọi với kiến trúc nhà cũng như với đồ nội thất. Loại chậu thuần một màu dễ trang trí hơn loại chậu nhiều màu. Những cây có đường nét rõ ràng, mạch lạc, khi trang trí tạo ấn tượng tốt hơn giống có đường nét rườm rà.
Vị trí cây phải tự nhiên, không gượng ép, gần nguồn sáng tự nhiên, tránh nơi quá chật chội khiến cành lá chạm vào các vật khác. Nơi đặt cây phải có giới hạn tầm nhìn của một góc, một hướng nhìn thì thích hợp hơn là để che chắn một chỗ khiếm khuyết nào đó trong nhà. Những góc màu sẫm thì nên chọn các loại cây có lá màu sáng hoặc tươi. Tránh đặt những cây lá nhọn, có gai ở những vị trí nhiều người qua lại.
Loài cây này rất dễ trồng, không tốn thời gian chăm sóc và diện tích, vì vậy rất phù hợp với cuộc sống hiện đại. Hầu như gia đình nào cũng có vài bình. Khi chơi xương rồng, bạn nên chú ý một số yếu tố sau
Nước
Xương rồng không cần nhiều nước, nhưng nó giúp cây sạch sẽ, khỏe mạnh, chống sâu bệnh. Trong suốt thời gian sinh trưởng từ xuân thu đến đầu đông, cần chú ý tưới nước để cây phát triển tốt. Khi thấy mặt đất ở chậu đã khô thì bất đầu tưới nước. Mùa đông, 1 tuần tưới một lần, mùa hè 2 lần/tuần. Gặp ngày mưa, trời nồm hoặc quá lạnh thì không cần tưới. Chậu nhỏ tưới nước nhiều hơn chậu lớn.
Nhiệt độ, ánh sáng
Xương rồng là loại cây ưa ánh sáng và rất cần được thông thoáng nên vị trí thích hợp để đặt chậu là sân thượng, ban công, bậu cửa sổ. Cây phát triển tốt ở nhiệt độ 15-28 độ C.
Chú ý
Khi trưng bày trong nhà chỉ nên để khoảng 2-3 ngày rồi lại mang ra ngoài trời. Lúc cây ra hoa không nên mang vào phòng có máy lạnh vì hoa sẽ mau tàn.
Muốn cho loại cây này ra hoa đúng Tết, bạn phải bón phân, tưới nước quanh năm, không để cho nó bị khô lá. Đến tháng 10 âm lịch, hãy nhổ cây lên, cắt bỏ hết lá, rễ, đem củ để trên giàn râm mát.Chừng nào muốn cho củ huệ ra hoa, bạn đem trồng trở lại vào chậu nhỏ, để chỗ râm mát. Đến khi củ nhú mầm thì đem ra ngoài nắng. Nếu mầm nhú lên ngay giữa củ là mầm lá, nhú ở bên cạnh và hơi mập là mầm hoa.
Kỹ thuật trồng hoa huệ đỏ ra hoa dịp tết
Nên để ý kỹ củ huệ. Có hai trường hợp:
Nếu củ đã già, lá trụi hết, thì trong ruột đã có mầm non của hoa. Bạn phải trồng củ huệ trong chậu trước Tết một tháng. Muốn cho vòi hoa mập và ngắn, phải để ngoài nắng, muốn cho vòi hoa huệ gầy và cao thì nên để nơi râm mát.
Nếu khi nhổ lên, thấy cây huệ còn non, lá đọt nhỏ và xanh thì phải trồng lại vào chậu trước một tháng rưỡi. Như vậy Tết mới có hoa.
Mỗi lần củ huệ ra hoa có hai đợt. Đợt 1 tàn, chừng 15-20 ngày sau, bên đối diện của vòi hoa cũ sẽ ra thêm một vòi. Khi hoa đợt 2 tàn, bạn phải đem củ trồng xuống đất để dành cho năm sau.
Trong Bộ môn Thực vật, họ hàng Hoa cúc (Compositae: Asteraceae) có thể xem là đa dạng với nhiều giống loại khá đẹp và rất phổ biến nhiều nơi ở các nước thế giới năm châu. Riêng tại khí hậu xứ ta, loài Hoa Cúc Sao nháy này cũng rất phổ biến, từ miền cao, đến thấp đều có trồng làm cây cảnh ở vườn nhà, hoặc nơi công cộng. Chắc các bạn yêu hoa cũng đã có lần ngắm nhìn hoa sao nháy mãnh mai với nhiều màu sắc lấp lánh giữa không gian. Nhờ vậy, các nhà thực vật đồng ý đặt tên là Hoa Sao Nháy, được ghi vào bổ sổ các loài hoa đẹp đến ngày nay. Để giới thiệu thêm đặc tính của loài hoa cúc này, xin góp ý vài điều hiểu biết cho các bạn yêu thích hoa này:
Tên khoa học: Cosmos bipinnatus, Cav. Tên Pháp: Cosmos – Họ thực vật: ASTERACEAE. Tên thông thường Việt Nam: Cúc Sao nháy, Hoa chuồng chuồn.
Nhìn hình ảnh của Cây Hoa sao nháy, cây Cúc này được lấy tên Cosmos mà ta gọi cho đúng nghĩa, là một loại thân thảo rất mảnh mai, mọc thành bụi, cao từ 60 đến 80cm, cho những cọng hoa dài như tăm nhang, gắn trên đầu một nụ hoa tròn, đến khi nở thành một cái hoa tròn có 8 cánh, đường kính 4-6cm vươn cao làm thành một thảm hoa nhiều màu hồng, trắng đỏ lung linh trước gió. Nhìn xa hơn, nếu ta có nhịp chụp ảnh đứng giữa vườn hoa sao nháy, thì như ta ở giữa bầu trời đầy các vì sao lấp lánh, nhấp nháy như tên gọi thông thường. Cho nên khi nào ta muốn trồng làm cảnh ở vườn nhà, tất yếu phải chọn một vuông đất rộng, thoáng không gian thì mới làm nổi bậc được khung cảnh của các vì sao cosmos.
Cũng vì thân thảo yếu ớt, quá mảnh mai mà cúc sao nháy ít khi nào sử dụng vào công dụng hoa cúc cắt cành như các anh em cùng giống loài, nên ta ít thấy bày bán, trưng bày hay cúng kiến. Tuy nhiên không vì lý do này mà hoa sao nháy bị kém phát triển trái lại càng ngày sao nháy càng được ưa chuộng là loại hoa làm cảnh đẹp cho vườn nhà ở các nơi. Nhờ vào bản tính gấy giống, trồng trọt dễ dàng.
Hột hoa cosmos có thể thu hái dễ dàng sau một lứa trồng cây hoa làm cảnh. Khác với các loài hoa cúc anh em với cosmos thì hoa sao nháy tự thụ phấn lấy để sau khi hoa tàn rồi cho nhiều hạt, đầu có 2 móc nhỏ mỗi hạt. Sau khi toàn cây bắt đầu khô héo thì hạt cũng vừa chín tới dễ dàng. Chớ như thông thường thì cúc vàng, cúc đại đóa v.v… đều là loại hoa cúc thuộc vào hàng cao cấp dùng làm hoa cắt cành, rất khó lấy hạt đổ làm giống nên phần lớn là phải lấy được con của cây mẹ mà làm cành tuya gầy giống (bouture).
Về kỹ thuật trồng cosmos, từ lâu nay, ta có kỹ thuật áp dụng. Việc thứ nhất, ta giao hạt cosmos tại vườn ươm hẵn hoi. Với những luống ươm rộng 1,20m, dài tối đa 10m, ta cũng cuốc, nĩa xới cùng với 50 ký phân chuồng thật hoai và 200g phân hóa học (3 chất N.P.K) trộn lẫn vào một lượt với phân chuồng để bón lót cho líp 10m2 ươm. Sau đó, ta tưới tắm trong vòng 6-7 ngày cho ẩm đất luống ươm, là có thể gieo hạt. Nhờ hạt như tăm nhang, dài cỡ 5-6mm nên có thể bốc từng nhúm hạt mà rải thưa và đều trên mặt luống, hoặc rắc hạt theo hàng dài (chia làm 5 hàng, cách nhau 20 phân trên luống rộng 1,2m…).
Rắc hạt xong ta nhớ xới xáo nhẹ đất mặt để lấp hạt xuống đặt đất, và nhớ phủ một lớp cỏ hoặc rơm trên mặt luống, đồng thời, tưới hằng ngày cho đủ ẩm chờ hạt nẩy mầm; sau một tuần cây con sẽ mọc lên, ta mới dở rơm, cỏ đậy mặt líp ra, thì cây ươm con bắt đầu cao lối một gang tay, thân to cỡ 5-6mm để đủ sức ra ngôi đem trồng ngoài vườn. Thông thường ra có 2 cách ra ngôi, như sau:
Nơi trồng đã dọn đất vào phân sẵn sàng để trồng, thì ta nên nhổ từng cây con ở luống ươm đem ra cấy thẳng vào vườn có sẵn líp đang chờ. Chăm sóc tưới như thường lệ đừng để cây bị héo khô;
Ta cũng có thể cấy cây con vào bầu nylon và chăm sóc thêm một thời gian cho cây cứng cáp, chờ dịp mang ra trồng thẳng vào vườn công cộng hoặc vườn nhà để mau có hoa vào các dịp cần thiết lễ lộc theo yêu cầu. Sau 30 đến 40 ngày cấy ra ngôi đó, không bỏ bê chăm sóc thì các cây trưởng thành bắt đầu ra nụ hoa tròn, để tuần sau những cánh hoa nở rộ khắp vườn lấp lánh màu sáng trắng, đỏ hồng, làm tăng thêm vẻ đẹp thiên nhiên.
Việc thứ nhì, cách thức trồng thẳng ra vườn cũng thuận tiện, đỡ công chăm sóc và gầy giống ở vườn ươm, lại rút ngắn thời gian trổ hoa sau ngày gieo hạt. Chỉ cần chăm sóc, làm cỏ sạch, tỉa nhổ cây phát triển đều cho nhiều hoa không kém gì hơn lối trồng phải cấy cây con. Hôm nay cũng là thời điểm để ta kịp chuẩn bị gieo trồng cosmos, và chúc các bạn sẽ có một vườn hoa comos đón Xuân.
