Trong số báo trước, tôi đã trình bày phương pháp trồng cấy các lọai cây thủy sinh. Cây thủy sinh lên tốt khi nền, lọc, ánh sáng & CO2 phối hợp hài hòa tạo ra môi trường lý tưởng cho sự phát triển của chúng. Tuy nhiên, nếu không theo dõi, cây thủy sinh sẽ mọc quá cao và bố cục trở nên kém hấp dẫn. Vì các lọai cây thân đốt và các lọai cây ưa nắng khác phát triển rất nhanh, việc cắt tỉa duy trì chúng ở kích thước mong muốn quan trọng lắm đấy. Nhờ cắt tỉa, những cây thân đốt sẽ nẩy nhiều nhánh, thân, lá mọc ken dầy. Cắt tỉa đều đặn sẽ mang lại vẻ đẹp rậm rạp cho những bụi cây thân đốt.
Tốt nhất là cắt tỉa cây thủy sinh với kéo chuyên dụng. Lọai chuyên dụng cho cây thủy sinh có phần lưỡi sắc và phần thân & cán dài. Phần lưỡi bén tạo những vết cắt ngọt không làm dập những tế bào cây ngay bề mặt vết cắt, giúp giảm thiểu tổn thương cho cây thủy sinh khi cắt tỉa, còn phần thân và cán dài giúp bạn có thể thò kéo đến những góc hay chỗ khó vói đến của bố cục. Kéo để cắt tỉa rất tiện dụng cho việc tỉa tót, tạo hình cho những bụi cây thân đốt.
Lâu lâu cũng cần cắt tỉa đối với các lọai TCN, Riccia và NMC. Mấy lọai này đều có thân ngắn và cần tỉa sát xuống mặt nền. Vì vậy rất khó tỉa chúng sát mặt nền cả một vạt với kéo có lưỡi thẳng. Để tỉa những lọai cây này, tôi dùng mấy cái kéo có lưỡi cong lượn, có nhiều kích cỡ khác nhau tùy theo từng lọai cây thủy sinh dạng này và tùy theo khu vực cần tỉa. Nếu chưa quen, tôi khuyên bạn nên dùng lọai kéo tỉa cơ bản trước. Sau đó, bạn có thể bổ sung thêm mấy cái kéo tỉa lưỡi cong lượn vào bộ sưu tập kéo tỉa cây của bạn khi thấy cần. Sự bổ sung này sẽ tạo thuận tiện hơn cho bạn khi thao tác và hòan thiện.
Nếu đã có đầy đủ dụng cụ, nào chúng ta cùng tỉa cây nhé ! Lần tỉa đầu tiên cho cây thân đốt là khi chúng đã phát triển đến một mức nào đó. Cây thân đốt mọc rất nhanh. Nếu không theo dõi, những ngọn của chúng sẽ mau chóng vươn đến mặt nước và cây thủy sinh sẽ bắt đầu lả ngọn, mọc dập dềnh trên mặt nước. Tôi khuyên bạn nên tỉa chúng sớm hơn, trước khi chúng ở tình trang như thế, bởi vì phần gốc bên dưới của chúng khi đó thiếu sáng sẽ mất lá (tuột lá), mất rễ (thóai hóa) và trở nên xấu xí, khó coi. Để che dấu, khắc phục điều đó, người ta thường trồng Cryptocoryne và các lọai cây thủy sinh khác, hoặc xếp đặt gỗ lũa tại khu vực trung cảnh trong hồ Nature Aquarium.
Mặc dù còn tùy theo bố cục, bạn vẫn nên tỉa lần đầu theo những đừờng nét của vật liệu chính trong bố cục như lũa chẳng hạn (cũng có thể là đá), để tạo hướng cho những lần cắt tỉa sau. Thường thì, nhiều ngọn sẽ mọc từ thân sau khi cắt tỉa từ một đến hai tuần. Lợi dụng đặc điểm này, ta sẽ tỉa cây ở lần thứ 2 và những lần sau nữa ở vị trí cao hơn lần tỉa trước. việc này sẽ khiến cây tạo nhiều nhánh mới giúp thân, lá của chúng trở nên um tùm hơn.
Khi bạn tỉa cây thân đốt, việc tạo hình cho cả bụi cây cũng rất quan trọng. Tiên liệu trước sự phát triển của chúng, bạn hãy tỉa sao cho chúng mọc thành bụi đẹp trong vòng 2 đến 3 tuần. Đôi khi cũng có vài ngọn mọc vượt trội trước khi những ngọn còn lại trong bụi cây kịp phát triển, hãy cắt bỏ chúng ngay lập tức.
Ngòai các lọai cây thân đốt, cũng còn rất nhiều lọai cây thủy sinh khác được sử dụng trong bố cục hồ. Những lọai cây này cũng cần được cắt tỉa cùng lúc để giữ cho sự phát triển của chúng đựơc hài hòa trong tổng thể. Trước tiên, Trân Châu Nhật (Glossostigma) và Riccia cần phải tỉa mỏng sát xuốn nền càng nhiều càng tốt, nếu không chúng sẽ mọc thành thảm dầy và sẽ lấn át khác khu vực khác trong bố cục. Như đã nói từ phần trước, tôi tỉa bằng kéo có lưỡi cong lượn.
Cũng cần phảI tỉa rêu willow moss bám trên gỗ lũa. Nếu để chúng phát triển tự do, chúng sẽ phủ kín gỗ lũa khiến chúng trở nên bờm xờm, rối rắm, phá hỏng sự cân bằng tổng thể của bố cục. Bạn có thể tỉa bằng cách dùng tay bứt rêu willow moss đến một mức nào đó (theo ý mình), rồi dùng kéo tỉa thêm những ngọn còn lùa thùa. Nếu có dương sỉ, chẳng hạn như lọai Microsorium sp, mọc trên lũa, ta nên tỉa bỏ lá lớn thường xuyên. Lá dương sỉ sẽ từ từ nhỏ dần, và bụi dương sỉ sẽ trông đẹp hơn. Bất cứ lá nào của bất cứ cây nào gần chạm mặt kính hồ đều phải tỉa bỏ ngay, vi chúng có thể tạo ra cảm giác bức bối, ngột ngạt cho bố cục.
Trong các lọai cây thủy sinh thì họ nhà Ngưu Mao Chiên cần được cắt tỉa định kỳ. Nếu tỉa NMC ngắn xuống khỏang 1cm tính từ gốc, lá mới sẽ mọc rất nhanh và thảm NMC sẽ đẹp trở lại. Lọai cỏ Eleocharis vivipara, cùng họ với NMC, tạo cây con ở ngọn lá. Mấy cây con này phải được tỉa bỏ thường xuyên để giữ cho bố cục hồ được gọn gàng, không bị rối.
Việc chăm sóc, dưỡng cây thủy sinh sau khi cắt tỉa cũng quan trọng không kém. Mặc dù, cây thân đốt rất khoẻ, chịu đựng tốt việc cắt tỉa như thế, nhưng đọan thân gần gốc lâu ngày sẽ già cỗi, thóai hóa, khiến chúng không dễ dàng phát triển nhánh mới sau nhiều lần cắt tỉa. Khi gặp trường hợp này, tôi dùng một lọai phân bón có chứa một số hormone tăng trưởng của cây để kích thích chúng phân nhánh. Nếu thân đã quá già, sắp bật gốc (rễ thóai hóa) thì tôi nhổ nguyên cây lên, cắt bỏ phần thân, gốc già và trồng lại phần thân ngọn còn khỏe. Với cách này, bạn có thể yên tâm chơi cây thủy sinh thân đốt rất dài lâu.
Để có một bố cục hồ Nature Aquarium đẹp thì việc cắt tỉa và chăm sóc đúng cách là điều tối cần thiết đối với các lọai cây thân đốt, cũng như các lọai dương sỉ ở trung cảnh, và cả cây thấp, rêu moss tạo thảm.
