Blog

Trước khi ta nhận ra rằng lọai ánh sáng nào phù hợp với việc nuôi trồng cây thủy sinh (trong hồ) thì chúng ta nên biết ý nghĩa thuật ngữ và các đơn vị liên quan đến việc tiêu hao ánh sáng. Trước khi tìm hiểu về các đơn vị đó ta nên biết về tính chất của nguồn phát sáng mà ta chọn cho hồ cây thủy sinh của ta.

Watt

Watt là đơn vị cho biết mức tiêu thụ năng lượng điện của đèn fluorescent (neon, huỳnh quang). Theo cách hiểu thông thường, thì loại đèn có mức Watt càng cao thì càng phát sáng hơn loại đèn có mức watt thấp hơn. Nhưng không phải lúc nào cũng đúng. Vì mỗi loại đèn lại có hiệu quả hoạt động không giống nhau. Ví dụ như đèn neon, lọai tiết kiệm điện (ống T8)- loại này có mức watt nhỏ hơn đèn neon bình thường (ống T12)- nhưng vẫn có thể phát sáng hơn các lọai khác. Đèn neon tiêu thụ điện năng để phát ra được ánh sáng khoảng 10%. Trong khi đèn Metal Halide phát ra được khoảng 18% phần còn lại sẽ phát ra tia UV (mắt thường của người nhìn không thấy) và nhiệt độ nóng…

Mức Watt chỉ là điều kiện đầu tiên mà chúng ta áp dụng để chọn mua đèn. Đèn dành cho hồ cây thủy sinh thì yêu cầu phải theo chiều dài của đèn. Ngoài ra phải yêu cầu mức watt cho mỗi lít hay mức watt cho từng gallon, là xu hướng trong qui định về số lượng đèn cần cho việc nuôi trồng cây thủy sinh. Cũng chỉ là mức nhắm chừng mà thôi. Nếu ngườì nuôi có kinh nghiệm lâu năm cũng có thể quyết định lựa chọn số lượng đèn hay mức watt phù hợp cho hồ cây thủy sinh.

Lumen Output

Lumen output là mức năng lượng hay độ sáng phát ra từ đèn mà mắt người có thể nhìn thấy được trong một khoảng thời gian nào đó. Điều đáng chú ý là bình thường mắt người nhạy cảm với độ sáng có bước sóng dài vào khoảng 555 nanomet, nghĩa là phần ánh sáng xanh và sự nhạy cảm sẽ giảm xuống đối với ánh sáng có phổ quang ngắn (màu xanh dương) hay dải (màu đỏ). Do đó mức Lumen sẽ nói lên mức phát sáng của đèn, mà sự thực là từ Lumen ta có thể tính được hiệu suất của đèn neon bằng công thức:

Hiệu suất = Lumen/watt

Lux

Lux là mức năng lượng nói về độ sáng mà mắt người có thể nhìn thấy được. Ánh sáng này khi phát ra sẽ tác động vào vật chất rồi phản chiếu lại vào mắt người. Mức này ít hay nhiều là phụ thuộc vào mức Lumen của phần giữa ống đèn và vật liệu (đối với hồ cây thủy sinh là nước). Việc sử dụng vật phản chiếu(reflector) giúp phản chiếu lại ánh sáng.

Nhiệt độ màu của ánh sáng (Color temperature)

Nhiệt độ màu của ánh sáng là mức độ cho biết màu của ánh sáng từ nguồn, là độ tiêu chuẩn sinh ra từ Perfect electromagnetic radiator “Black Body” tạo ra độ nóng làm nhiệt độ tăng lên từ từ. Khi năng lượng đạt đến một mức nào đó, vật chất bắt đầu phát sáng thành nhiều màu khác nhau mà mắt ngườì có thể nhìn thấy đuợc. Khi nhiệt độ còn ở mức thấp thì ánh sáng sẽ có màu đỏ. Nhiệt độ tăng lên dần dần, sau cùng thì ánh sáng sẽ có màu xanh dương. Đơn vị đo nhiệt độ được dùng theo Kelvin. Ánh sáng mặt trời có nhiệt độ màu khoảng 5500 K. Còn bóng dây tóc có nhiệt độ màu 2700 K cho ánh sáng màu cam.

Mức CRI (Color Rendering Index)

Nếu để ý sẽ thấy rằng cùng một dạng vật chất nhưng ở dưới nguồn ánh sáng khác nhau thì ánh sáng phát ra ít nhiều gì thì cũng sẽ có màu khác nhau. Điều này có nghĩa là ánh sáng đèn neon thường có thành phần cấu tạo là phổ (Spectrum) như nhau. Mỗi lọai đèn thì có mức Spectrum khác nhau nên ánh sáng phát ra từ các lọai đèn khác nhau cũng sẽ không như nhau. Khi các dạng ánh sáng đó tác động với vật chất, rồi phản chiếu vào mắt người, chúng ta cũng sẽ nhận ra màu sắc của các lọai ánh sáng đó không giống nhau.

Nguồn ánh sáng có spectrum đủ và nguồn sáng cho màu thực nhất chính là mặt trời. Mức CRI cho biết mức chính xác màu vật chất khi ánh sáng từ đèn chiếu vào so với màu khi bị mặt trời chiếu vào từ 0 đến 100. Vài lọai đèn neon đã được ghi rõ mức CRI, như đèn Philips 865, số 8 sẽ cho biết mức CRI là 80. Chắc chắn rằng mức CRI càng cao thì càng có lợi. Nhưng giá thành cũng sẽ càng cao. Thông thường đèn neon có mức CRI cao, thì cũng không được mua bán rộng rãi. Vì đây là lọai đèn được sử dụng trong một số ngành chuyên môn như công việc mà cần phải phân biệt rỏ sự khác nhau của màu sản phẩm, như màu vải hay trang sức có giá trị cao như kim cương chẳng hạn.

Nguồn sáng & CRI

• Clear mercury – 17
• White deluxe mercury – 45
• Warm white fluorescent tube – 55
• Cool white fluorescent tube – 65
• Deluxe warm white fluorescent – 73
• Daylight fluorescent – 79
• Metal halide 4200K – 85
• Deluxe cool white fluorescent – 86
• Metal halide 5400K – 93
• Low pressure sodium – 0-18
• High pressure sodium – 25
• 100-att incandescent – 100

Light Spectrum

Spectrum là từ tiếng Latin mà Isaac Newton lấy dùng làm từ qui định để giải thích hiện tượng ánh sáng màu trắng đi qua lăng kính (Prism-khối chất trong suốt hình trụ tam giác), rồi xảy ra sự khúc xạ ánh sáng, sinh ra dải ánh sáng màu từ màu xanh sang màu đỏ (ánh sáng có quang phổ ngắn đến quang phổ dài), là thành phần của ánh sáng trắng. Light spectrum hay visible spectrum là một phần của Spectrum, nam châm điện sẽ kết hợp tia hồng ngọai (infrared) và tia tử ngọai (Ultraviolet) nằm trong Spectrum.

Có lẽ vẫn còn nhiều người vẫn chưa hiểu ,hoặc chưa đánh giá đúng mức quan trọng của hệ thống lọc nước của hồ thủy sinh, dẫn đến mất quân bằng sinh thái trong hồ, gây ra cá chết, cây không phát triển.

Nhiệm vụ số một và quan trọng nhất của bình lọc là sử dụng vi khuẩn để chuyển Nitrit – NO2, được sinh ra bởi chất thải của cá, lá, cây chết… (nguyên nhân chính làm chết cá) thành Nitrat – NO3, chất ít hại hơn Nitrit rất nhiều, được cây thủy sinh trong hồ hấp thụ rất dễ dàng.

Với những bình lọc áp dụng kỹ thuật mới nhất, người ta đều cố gắng tăng thể tích và tăng diện tích sống cho vi khuẩn trong bình.

Đây là cấu tạo của bình lọc nước loại trung bình nhưng cũng khá đầy đủ những tầng lọc cần thiết.

I. Bông mịn

Dùng để lọc, có thể thay thường xuyên.

II. Đá xốp (Zeolith)

Thường có nguồn gốc từ nham thạch núi lửa, rất nhẹ, diện tích trung bình 400m2/kg là địa hình rất rộng cho vi khuẩn bám vào để sinh sống – giá khoảng 25 USD/kg.

III. Xốp mỏng

Chủ yếu dùng để lọc và có thể rửa sạch để tiếp tục sử dụng nhiều lần.

IV. Ống gốm (Keramic)

Là nơi có diện tích lớn (tuy diện tích này không thể so sánh với Zeolith) cho vi khuẩn sinh sống, vừa có tác dụng tạo nên những xoáy nước, làm nhỏ đi những vật thể của hồ cá bị hút vào trước khi đưa lên tầng lọc bên trên.

Nếu điều kiện chưa cho phép, có thể dùng nhiều lớp xốp (như phần III) cũng khá tốt cho vi khuẩn, vừa có tác dụng lọc nuớc.

Vi khuẩn trong bình nếu có số lượng nhiều, ngoài tác dụng chính chuyển Ammoniac thành Nitrit, sau đó thành Nitrat, sẽ có tác dụng như chất keo dính, dính chặt những hạt nhỏ li ti vẫn hay làm cho nước bị đục (đôi khi như… bị đổ sữa vào).

Hai nguyên tắc chúng ta nên tuân thủ:

• Không làm vệ sinh bình lọc cùng lúc với làm vệ sinh hồ (Ví dụ: tuần này ta rửa bình lọc, đến tuần sau ta rửa hồ)
• Không làm vệ sinh bình lọc quá kỹ (chỉ giũ nhẹ cho các tấm xốp rơi bớt cặn bẩn lớn bám vào, và không làm vệ sinh toàn bộ bình lọc trong cùng 1 tuần). Đặc biệt đá Ziolith và ống gốm Keramic không cần phải thay rửa.

Bể thuỷ sinh phong cách Amano chỉ thực sự đẹp khi cây cối trong bể phát triển đúng mức. Các yếu tố như ánh sáng, hệ thống CO2, hệ thống lọc là những yếu tố quan trọng giúp cây phát triển tốt.

Yếu tố ánh sáng là quan trọng nhất, cây thuỷ sinh cần ánh sáng để phát triển và quang hợp. Nhưng cũng nên nhớ rằng ngay cả trong điều kiện ánh sáng mạnh, nếu chúng ta không cung cấp CO2 cho chúng, chúng cũng không thể thực hiện quá trình quang hợp được. Hơn nữa, chất luợng nuớc trong bể cũng phải được đảm bảo để chúng ta có thể thả cá vào, tạo thêm phần sinh động cho chiếc bể.

1. Hệ thống lọc bể amano

Trước nhất, bạn bắt tay vào set up hệ thống lọc ngoài. Với kích thuớc bể 90 cm, chúng ta chọn hệ thống lọc phù hợp là Super Jet Filter ES-600. Ngoài ra, chúng ta chọn thêm 02 ống thuỷ tinh dùng để xả nuớc ra và hút vào. Việc chọn loại ống bằng thuỷ tinh nhằm đảm bảo tính đồng nhất, độ trong suốt, giữ tính thẩm mỹ cho chiếc bể thuỷ sinh. Kế tiếp, là lắp đặt hệ thống cung cấp CO2.

Nối chén CO2 Pollen Glass Large 30 và bộ đếm giọt – CO2 Beetle counter bằng ống silicon. Nên nhớ cho nước vào đầy bộ đếm giọt CO2 Beetle Counter truớc khi nối ống. Để CO2 hoà tan một cách hiệu quả trong nước, nên đặt chén CO2 Pollen Glass ở vị trí giữa bể. Trong ví dụ này, chúng ta sẽ dùng bình CO2 loại Tower/20 và van điều chỉnh Speed Regulator.

Nối van điều chỉnh với van một chiều bằng ống silicon chịu lực. Điều chỉnh lượng CO2 và áp lực. Dùng bộ đếm giọt để chỉnh lượng CO2 vào khoảng 01 giọt/giây trong thời điểm này. Chúng ta nên kiểm tra độ PH của nước và nồng độ CO2 được cung cấp bằng bộ kiểm tra Drop Checker.

Nhỏ một bơm ống chích nhỏ nuớc trong bể vào Drop checker, sau đó nhỏ 01 giọt dung dịch thử pH vào. Nên nhớ để Drop checker cách xa chén CO2. Bằng cách quan sát màu sắc thay đổi của dịch và so sánh với bảng màu, chúng ta có thể kiểm tra được độ pH và nồng độ CO2 trong nuớc để điều chỉnh kịp thời.

2. Lắp đặt hệ thống đèn cho bể

Lắp tay giá đỡ chân đèn Solar 1 Arm Stand vào kệ đặt bể. Giá đỡ có thể lắp dễ dàng bằng các móc gài đi kèm. Sau khi lắp giá đỡ xong, điều chỉnh giá đỡ sau cho khi treo đèn sẽ nằm ngay vị trí trung tâm của bể. Treo bộ đèn Solar 1 vào giá đỡ

Điều chỉnh 02 sợi dây cáp sao cho khoảng cách từ đèn đến mặt nước tối thiểu là 30cm. Đồng thời cân chỉnh lại sao cho đèn thật ngay ngắn, cân bằng.

Ngoài những phụ kiện trên, chúng ta nên lắp thêm bộ định giờ NA Control Timer để tự động hoá việc mở đèn và cung cấp CO2 hàng ngày.

Một tuần sau khi trồng cây vào bể, bạn sẽ thấy chúng bắt đầu phát triển. Ricia bắt đầu quang hợp và nhả bọt oxy qua lá. Glossostigma bắt đầu bò, đâm ra lá mới. Để lá cây có đuợc màu sắc xanh tươi, khỏe mạnh, chúng ta nên bắt đầu châm phân nước ngay trong giai đoạn này.

Sau 02 tuần, hệ lọc sinh học của bể đã bắt đầu hoạt động. Tuy nhiên, hệ thống lọc trong thời điểm này vẫn chưa hoạt động hoàn chỉnh, và điều tất yếu là rêu sẽ xuất hiện. Dùng ống siphon để hút hết rêu ra, nên dùng ống nhỏ thôi và đồng thời thả tép Carridina Japonica vào bể.

Gỗ lũa là phần lõi cây cứng nhất còn sót lại sau khi cây bị chết, các tác động của nắng, mưa, côn trùng, dòng chảy cuả nước…vv… đều chào thua phần lõi cứng này. Phần lõi cứng của cây thường chỉ có ở những loài danh mộc, có chất lượng gỗ tốt, hoặc những loài sống lâu năm cằn cỗi trên các khu vực đất nghèo dinh dưỡng, Chính vì vậy, lũa tìm được ở đâu không quan trọng, vấn đề chính là ở chỗ chất lượng của chính cục lũa đó.

Đặc tính cơ bản của lũa theo ý kiến chủ quan

• Chắc, nặng, và chìm ngay khi còn khô hoàn toàn.
• Không thấm nước, dù được ngâm thật lâu, khi mang ra cưa, bên trong vẫn khô.

Các phương pháp xử lý gỗ lũa

a. Khử màu gỗ lũa
Do lũa có thể ra màu khi ngâm trong hồ thuỷ sinh. Chính vì vậy, chúng ta cần giúp quá trình thải màu nhanh hơn bằng cách:

• Luộc
• Ngâm chung với nước oxy già H₂0₂, phơi nắng trong vòng 1 tuần.

b. Nối ghép gỗ lũa
Phần quan trọng nhất của việc dùng lũa chính ta tay nghề phối hợp, liên kết, chế tác, thậm chí tạo hình những điểm chưa vừa ý cũa các khối, cành lũa, để phục vụ nhu cầu sáng tạo bố cục cho hồ thuỷ sinh. 

Các phương pháp thường gặp:

• Dùng cây cước, buộc chúng lại với nhau để tạo hình.
• Dùng keo 502 và mạt cưa để liên kết.
• Dùng keo chuyên dùng 2 thành phần để liên kết.
• Dùng đinh, vít inox để liên kết.

Tuy nhiên, trên thực tế, không phải lúc nào chúng ta cũng may mắn có được những khúc lũa như ý, mà đôi khi chỉ là…gỗ ngấm nước. Có nghĩa là, khi còn khô, chúng nổi, qua một thời gian ngâm, xử lý chúng mới chìm. Đối với loại này, khi nối ghép, chúng ta chỉ nên sử dụng cách thứ 1 và thứ 4 mà thôi. Nếu không, một thời gian sau các đoạn nối của bạn sẽ tự động rời ra từng đoạn.

Trên thế giới có rất nhiều nơi có phong cảnh đẹp và việc tái hiện chúng trong hồ thuỷ sinh chỉ là một trong những thử thách cuả cái nghề chơi lắm công phu này. Tôi thường tìm cảm hứng cho thuỷ cảnh cuả mình từ rất nhiều nguồn. Ý tưởng cho thuỷ cảnh hiện tại cuả tôi là từ 1 nơi có núi rừng chập chùng, nhưng rất đẹp có tên là Big Sur – California. Bờ biển ở khu vực này đẹp đến nỗi tôi phải tìm cách tái hiện nó trong một hồ kiểu ADA garden cube 60p (có kích thước 60cm x 30cm x 36cm). Đây chỉ là một gợi ý để bạn biết cách tìm ý tưởng, cảm hứng cho thuỷ cảnh kế tiếp cuả bạn. Cách hay nhất là tìm lấy một mảnh thiên nhiên nào đó, dù đó là cả một dãy núi hay chỉ là một mỏm đá chơ vơ, rồi dựa vào đó mà sáng tạo nên một thuỷ cảnh.

Một phương pháp tìm cảm hứng & ý tưởng khác, đó là xem càng nhiều tác phẩm hồ thuỷ sinh càng tốt. Có rất nhiều sách về thuỷ cảnh để bạn tham khảo. Người có ảnh hưởng mạnh nhất trong thú chơi thuỷ cảnh này là Takashi Amano. Ông ấy đã phát hành rất nhiều sách về các tác phẩm thuỷ sinh cuả ông với các chú thích về tên cây, cá đầy đủ. Tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta nên có trong tay hay ít nhất là tìm cách xem qua những quyển sách tuyệt vời này để tìm cảm hứng. Tôi thường tìm đến những quyển sách này để tìm ý tưởng mới. bản thân tôi không hề muốn tái hiện lại (copy) y hệt những tác phẩm cuả ông ấy, mà chỉ muốn cóp nhặt một vài phần nhỏ trong những tác phẩm ấy để đưa vào tác phẩm riêng cuả mình. Tôi cũng nhận ra là tham gia vào một cuộc thi, hay ít nhất là theo dõi các cuộc thi là cách tốt nhất để tìm ra những ý tưởng mới, lạ. Chả ai muốn sao chép nguyên si tác phẩm cuả người khác vì chẳng hay ho gì, nhưng khai thác ý tưởng từ những thiết kế cuả người khác để bắt đầu một bố cục mới cuả mình thì lại rất hay đấy!

Còn một cách nữa là…vận dụng những ý tưởng sáng tạo cuả bản thân và đưa chúng vào thuỷ cảnh. Đây có lẽ là cách khó nhất đối với một số người. Tôi cho rằng những thuỷ cảnh xịn nhất cuả mình xuất phát từ phương thức này. Tưởng tượng, hình dung ra một cảnh thiên nhiên, nhưng thực tế thì chưa thấy nó bao giờ, hoặc nó chưa bao giờ có thật là một công việc hết sức khó khăn, nhưng ai cũng có thể làm được. Vì trí não ta có khả năng tập hợp, kết nối những hình ảnh ta đã từng thấy qua từ nguồn tạp chí, sách báo, phim ảnh.

Khi tôi đã có khái niệm và ghi nhớ, việc tái hiện cái cảnh tưởng tưởng đó thành một thuỷ cảnh thực quả là một trải nghiệm tuyệt vời. Ta sẽ cảm thấy rất thú vị và thoả mãn khi thể hiện thành công một thuỷ cảnh như vậy. Một kiểu thuỷ cảnh độc đáo, có một không hai do mình tự nghĩ ra!

Không cần biết nguồn cảm hứng cuả bạn từ đâu, cái đó là tuỳ bạn thôi. Tạo thuỷ cảnh để cho vui là chính. Vì vậy, ta cứ tìm đến thiên nhiên và cảm thụ nó càng nhiều càng tốt. Biết đâu, cái thuỷ cảnh đoạt giải trong kỳ thi tới lại chính là cái đang nằm trong nhà bạn đấy!

Trong những năm gần đây thuật ngữ bố cục đã trở nên phổ biến trong giới thuỷ sinh toàn thế giới. Một người Nhật nổi tiếng, ông Takashi Amano đã mở ra phong cách mới trong bộ môn thuỷ sinh bằng một cuốn sách. Sự góp nhặt cây rong, những hòn đá hay khối lũa đẹp không còn là mục tiêu của nhiều người chơi thuỷ sinh.

Bài viết này dựa trên phong cách và ý tưởng của hồ thuỷ sinh theo trường phái thiên nhiên (Nature Aquarium), kết hợp với những quan điểm và kinh nghiệm rất riêng của tôi. Luôn tồn tại sự băn khăn về xu hướng cá nhân rằng bạn đang cố gắng hoàn thiện theo phong cách bố cục nào. Nhiều người yêu thích phong cách bố cục bắt mắt của Nhật nhưng họ lại cảm thấy khó mà đạt được như vậy. Vấn đề không phải phụ thuộc vào kinh nghiệm để thực hiện được hay không. Làm 1 hồ thuỷ sinh theo trường phái thiên nhiên cũng không khó hơn nhiều so với 1 hồ bình thường là bao. Điều làm nên sự khác biệt chỉ là sự lựa chọn cẩn thận rong rêu và phụ kiện kèm theo. Tuy vậy nhiều người lại không đủ tự tin để thử xem sao. Bài viết này sẽ hướng dẫn cho bạn 1 cách súc tích. Làm theo các quy tắc và bạn sẽ đạt mục đích của mình. 

Hồ thuỷ sinh kiểu Amano (Amanos Nature Aquarium), thường bị hiểu sai đi. Phong cách này không nhằm tái tạo 1 quần thể tự nhiên của 1 vùng sông hồ cụ thể nào. Mục đích chính là đưa vào hồ 1 cảnh quan. Cảnh quan đó đã được nhìn thấy ở đâu đó trong thiên nhiên, trên cạn.

Ngay như tôi khi mới bắt đầu cũng cố bắt chước 1 vài hồ Amano. Rồi tôi sớm nhận ra rằng mình không thể sao chép cái gì thuộc về vốn sống. Tuy vậy khởi đầu bằng sao chép 1 bố cục mà bạn thực sự thích cũng là 1 cách thực hành rất hay. Bạn sẽ sử dụng chính xác ngay loại cây rong, đặt hòn đá đúng vị trí và tạo ra những khoảng trống khiến cho hồ bạn trở nên có chiều sâu hơn. Theo thời gian, phong cách riêng sẽ dần định hình, tới lúc đó bạn thậm chí còn đòi hỏi cao hơn hồ mà bạn đã cố sao chép. 

Tới lúc này thì bạn sẽ bắt tay vào làm 1 hồ mới bằng cách nghĩ tới những phong cảnh mà bạn đã bắt gặp và làm bạn thực sự ấn tượng. Đó có thể là tập hợp những hòn đá trên dốc núi hay 1 không gian bát ngát của 1 cánh rừng. Mọi người đều có sở thích riêng, vì vậy họ sẽ chọn ra những phong cảnh khác nhau và tạo nên phong cách riêng biệt. 

Trong 1 hồ thuỷ sinh phong cách thiên nhiên, cây và cá là thành phần trung tâm. Trong khi cung cấp cho cây những điều kiện tối ưu để phát triển, bạn cũng đồng thời làm vậy với bầy cá trong hồ. Khi cây cối nhận được mọi thứ để phát triển tốt, chúng sẽ tự động cung cấp những điều kiện tốt nhất cho bầy cá. Cây cối sử dụng dinh dưỡng dư thừa trong nước giúp tránh tăng độ Nitrate và chúng sẽ tạo ra oxygen, thứ không thể thiếu đôí với cuộc sống của bầy cá.

Nhấn mạnh: bài viết ngắn này giúp bạn tạo ra những bố cục lung linh mà bạn từng nhìn thấy trong các tạp chí hay các website trên internet và bạn không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ làm được. 

Nào ta cùng bắt đầu:

1. Trí tưởng tượng

Trí tưởng tượng là chìa khóa của bố cục thuỷ sinh.

Hãy hình dung trong đầu bạn những cây cỏ và phụ kiện sẵn có. Cố gắng kết hợp chúng bằng nhiều cách. Nếu bạn không làm được như vậy, tốt hơn là bắt đầu bằng việc sao chép 1 hồ mà bạn thích. Dần dần bạn sẽ nhận ra rằng làm theo trí tưởng tượng của mình còn dễ hơn.

Bạn đã hình dung ra chưa? ta tiếp tục nhé… 

2. Chọn hậu cảnh

Có nhiều cách để chọn hậu cảnh. Có thể dùng xốp, gỗ, sơn màu, hoặc tự mình dính bằng cành lá. Dù bằng cách nào thì bạn cũng sẽ phải làm hậu cảnh cho hồ khi không đặt nó ở giữa phòng. Sẽ rất mất tự nhiên khi nhìn rõ nào dây, nào ống chằng chịt phía sau hồ. 

Khi sơn hay dùng keo dính: hãy dùng màu đen hoặc xanh lơ. Như vậy hồ của bạn sẽ có sự tương phản tuyệt vời và khiến ta dễ dàng tập trung vào bố cục hồ. Bạn sẽ chẳng muốn nguời ta chú ý vào hậu cảnh chỉ bởi vì nó đỏ chói lên?

3. Chọn nền

Có vẻ như không tự nhiên khi bạn chọn sỏi nền màu hồng, xanh hay lơ. Hãy dùng màu nâu, xám hay đen. Có nhiều loại nền khác nhau làm cho cây cối phát triển tốt hoặc tồi. Hãy tham khảo trên nét trước khi dùng.

4. Chọn hình dáng bố cục

Có 1 vài kiểu bố cục sau:

• Kiểu lòng chảo ( cao hai bên và thấp ở giữa)

• Kiểu dáng lồi (ngược lại với kiểu trên, thấp hai bên và cao dần vào giữa)

Để tạo độ lồi không nhất thiết chỉ bằng cây cối như bạn thấy ở trên.

Kiểu tam giác (cao từ một phía và đổ thấp dần xuống phía kia)

Bạn nên tránh bố cục hình chữ nhật (chỗ nào cũng cao). Nó chiếm lĩnh nhiều không gian và khoảng trống. Nhưng nó lại vô cùng quan trọng để tạo ra cảm giác về độ sâu. 

5. Chọn phụ kiện

Trong một thời gian dài, người chơi thường kiếm tìm những cành lũa hay khối đá thật đẹp, sau đó họ đặt chúng vô hồ và… thấy không hài lòng.

Nhất là khi tạo bố cục với đá, điều quan trọng là sử dụng một loại đá với nhiều hòn kích cỡ khác nhau chứ không phải chỉ lấy một khối thật đẹp. Một khối đá đơn lẻ trong hồ cho cảm giác rất nhân tạo, nhưng khi bạn dùng hai hay nhiều khối, nó sẽ giống như bạn thường thấy ngoài thiên nhiên. 

Bây giờ thì hãy sắp xếp đá hay lũa theo kiểu tam giác (nếu có ít nhất 3 hòn). Hòn to nhất (nếu có) thường là điểm nhấn, nên cần sắp đặt nó 1 cách thật cẩn thận (xem tỉ lệ vàng và điểm nhấn ở phần tiếp theo)

Không bao giờ dùng các loại đá hay lũa khác nhau. Bạn có thể lượm ngay cả những hòn đá mà bạn cho là xấu nhất, nhưng chúng phải cùng chủng loại. Sắp xếp chúng theo nhóm, tôi tin rằng như vậy nhìn sẽ rất ổn.

6. Tạo điểm nhấn

Để thiết kế 1 bố cục hồ hoàn chỉnh, bạn cần tạo 1 hoặc nhiều nhất là 2 điểm nhấn. Đó thường là một vật gì thu hút tầm nhìn của bạn. Một hòn đá, một cành lũa hay một khóm cây đẹp. Từ đó ra đời tỉ lệ vàng.

Bạn thường đặt những khóm cây đẹp nhất vào ngay giữa hồ, nhưng rồi trông lại chẳng ổn tí nào, phải không? Đó là bời vì khi bạn sắp xếp theo bố cục cân xứng, tầm nhìn của bạn luôn lướt từ trái sang phải rồi ra sau, từ trước ra sau…nó sẽ không tạo được cảm giác thoải mái khi bạn ngồi hàng giờ để ngắm hồ.

Từ xa xưa, các nhà triết học và toán học đã tìm ra một tỉ lệ tốt nhất cho mắt bạn là 1:1,618…

Để lý giải, khi bạn uống cà phê, bạn hoà trộn 1 phần sữa và 5 phần cà phê (chỉ là một ví dụ), tỉ lệ sẽ là 1:5

Vậy khi tạo điểm nhấn, bạn chia hồ thành 2 phần, 1 phần với tỉ lệ 1,618, phần kia là 1. 

Làm thế nào để chia ra? Đơn giản thôi, chỉ cần chia chiều dài hồ cho 2.618. Lấy kết quả đó rồi đo từ 1 cạnh hồ lại, đánh dấu. Phần còn lại sẽ là 1,618 (ví dụ hồ dài 70 cm chia cho 2.618 => 26.73 cm). Vị trí này gọi là tiêu điểm đặc biệt, điểm nhấn hay tuỳ bạn gọi… 

Không nên tạo 2 điểm nhấn trong 1 hồ nhỏ dưới 200L.

7. Tiền, trung và hậu cảnh

Để tạo chiều sâu cho hồ, điều quan trọng nhất là sử dụng các loại cây thấp. Không nhất thiết phải dùng các loại cây cao bởi vì bạn có thể dùng các hòn đá hay lũa cao để tạo nên cảnh đồi núi. 

Nếu bạn không có đá, hay lũa để làm, thì cần dùng các loại cây cao để tạo ra 1 hậu cảnh tốt. 

Ông Amano thường dùng Riccia hay Trân Châu Nhật. Trong khi Trân Châu thực sự là 1 trở ngại, đôi khi ngay cả với những người có kinh nghiệm thì ricca lại khá dễ chịu, đó là một loại thuỷ sinh trôi nổi không cần chăm sóc nhiều.

Họ Ngưu Mao Chiên (eleocharis) cũng là 1 loại cây thường được chọn cho tiền cảnh. Chú ý: Trân Châu và Ngưu Mao Chiên không nên trồng nguyên mảng ngay khi mua từ tiệm về. Tách chúng ra thành từng cụm thật nhỏ, trồng riêng rẽ. Như vậy chúng sẽ phát triển mạnh và nhảy con rất nhanh, tránh bị thối gốc. Sau khi trồng Ngưu Mao Chiên, nên xén ngắn chúng xuống còn 1.5 cm. Cho tới khi chồi non xuất hiện, lá già sẽ rữa đi và bị tảo xâm thực.

8. Các bước trồng cây

Trồng gần điểm nhấn trước tiên. Sau đó là cây thấp, cây trung và cuối cùng tới cây cao. 

Cố gắng trồng thật dày.

Nhất là với các loại cây thân đốt thường được dùng để tạo bố cục. Những loài có lá nhỏ như Trân Châu cao, Trân Châu lá tròn, bách diệp hay họ rotala rất dễ để cắt tỉa thành hình dáng mong muốn. Nếu vậy thì bạn phải trồng thật dày ngay từ đầu. Kẹp 2 – 3 ngọn, dùng nhíp cắm xuống nền cách nhau 2 – 3 cm. Càng trồng dày ngay từ đầu, bố cục hồ càng mau hoàn chỉnh. Thời gian tiếp theo, cắt phần ngọn cắm lại ngay cạnh gốc cũ, phần nằm dưới nền sẽ mau chóng nảy ra những ngọn mới.

9. Màu sắc của lá cây

Cần khôn khéo phối các loại lá cây có kích thước và màu sắc khác nhau. Điều này cũng giúp tạo thêm độ sâu và nét tự nhiên cho hồ. Nếu hồ nhỏ dưới 200L hãy sử dụng các loại cây lá nhỏ để làm cho hồ có vẻ lớn hơn so với thực tế. 

Đặc biệt với các loại cây lá đỏ sẽ cho hồ thêm sự tương phản. Những hãy lưu ý nếu bạn trồng một cây đỏ đơn lẻ thì nó sẽ đóng vai trò điểm nhấn. Trong khi bạn đã chọn một khối đá làm điểm nhấn rồi, bạn sẽ làm cho hồ trở nên rối bố cục và mắt của bạn sẽ không ngừng lướt từ chỗ này qua chỗ kia. 

10. Cá cho hồ thủy sinh

Không nên thả cá ngay khi hồ mới làm xong. Có rất nhiều bài viết về cá trên internet. 

Hãy chọn những loài cá nhỏ bơi theo đàn thì hơn là những loài cá to. Một đàn neon hay tam giác đông đúc sẽ làm cho hồ bạn lớn hơn nhiều (nhất là khi chụp hình gửi dự thi chẳng hạn)

Chọn loài cá không làm ảnh hưởng tới bố cục hồ. Nhiều loài có xu hướng đào hang sẽ không tốt cho một thảm cây tiền cảnh như bạn có thể tưởng tượng. 

Cũng cần nhớ rằng có loại cá lúc mua thì bé xíu nhưng sau đó lớn vù vù gần bằng nửa cái hồ luôn. Để tốt cho cả cá lẫn bố cục, hãy đọc tài liệu trước khi mua hoặc hỏi trên internet. Tiệm cá họ chỉ muốn bán được hàng. Khi họ nói loài cá này sẽ bé thì có khi nó lại dễ dàng lớn bằng con cá mập nhỏ 

11. Bảo dưỡng

Tạo ra 1 bố cục là 1 chuyện, còn duy trì và làm tăng vẻ đẹp của hồ lại hoàn toàn khác. Chỉ có cắt tỉa và thay nước đều đặn cũng như điều chỉnh lượng dinh dưỡng/ánh sáng/CO₂ phù hợp mới giúp bạn đạt mục đích. Đôi khi cây mọc lên, bạn còn phải thay đổi cả một nhóm cây chỉ bởi vì nó không như lúc đầu bạn tưởng tượng. Thật ra thì cũng không khó lắm vì bạn có sẵn nhiều thông tin trên internet. Hãy tự tin và thử sức mình bạn nhé!

Làm sao để gỗ lũa có thể chìm dưới đáy, việc này còn tuỳ theo loại gỗ lũa . Loại nặng và rắn từ bên trong sẽ dễ dàng chìm xuống đáy hơn, tuy nhiên có một loại gỗ lũa rất khó để chìm. Vậy làm sau để khắc phục chuyện này

1. Đun gỗ lũa trong nước sôi

Cách để làm gỗ lũa chìm là bạn hãy cho thanh gỗ lũa này vào nồi nước đun sôi lên. Khi các loại gỗ lũa được ngâm trong nồi nước sôi khoảng hơn 1 tiếng đồng hồ, thì tác dụng của nước sôi làm cho các lỗ hổng bên trong của thanh gỗ lũa hé mở ra. Khi chúng hé mở ra, thì nước sẽ có khả năng ngấm vào gỗ lũa mau hơn, và tăng trọng lượng vì vậy gỗ sẽ chìm. Xin lưu ý là thời gian đun sôi gỗ lũa rất quan trọng .

2. Nhét vật cứng vào gỗ lũa

Một cách khác, vì đôi lúc có những thanh gỗ lũa tuy đẹp, nhưng cứ bọng và nổi lềnh bềnh trên mặt bể. Nếu không có đủ kiên nhẩn để đun sôi, thì bạn làm như sau.

Đục và khoét lỗ ở phần dày nhất của gỗ lũa, nhét vào đấy các vật liệu nặng nhưng không có khả năng rỉ sét. Bỏ đá hay các viên bi của trẻ em chơi cũng rất tiện dụng. Sau đó thì dùng keo silicon dán kiếng hồ cá, trét vào, và bịt kín chổ khoét với miếng đậy đã được khoét ra. Đợi silicon khô và dính liền với nắp đậy và miếng gỗ lũa là xong (khoảng 24 – 48 tiếng). 
Khi khoan nhớ để ý đến vị trí của lỗ khoét, nên là bên dưới đáy của gỗ lũa để tránh phần mất thẩm mỹ.

3. Kẹp gỗ lũa vào vật cứng

Một cách khác nữa, là kẹp vào gỗ lũa với các vật liệu kim khí không có khả năng bị rỉ sét trong nước. Sau đó bắt ốc chết. Loại ốc được bắt chết, cũng phải là loại không có khả năng rỉ sét trong nước. Khi gỗ lũa được trưng bày, thì sẽ được trang trí với các loại cây thủy sinh để che đi phần đã bị bắt ốc chết.

Gốc lũa thật thì có hình dáng tự nhiên, toàn thân đồng nhất. Các mắt hốc trơn tròn nhưng không bóng. Chơi lũa cũng như chơi đá. Lũa mang dấu ấn của tự nhiên nhưng thể hiện tính biểu cảm cô đọng và thẩm mĩ, đặc biệt là trên lũa còn thể hiện sự trải nghiệm của thời gian do lũa được hình thành qua nhiều năm.

Gỗ lũa là phần lõi còn lại của cây gỗ chết sau khi bị ăn mòn bởi nước, hoặc mục, hoặc mối xông. Cái lõi này do nhiều nguyên nhân mà không bị phân huỷ bởi nước, mục ruỗng hay mối. Có thể là do tập trung xenlulô quá dày đặc, hoặc do nhựa cây lúc còn sống tiết ra khiến mối mọt, nước và thời gian cũng chịu thua. Nặng hay nhẹ thì tuỳ từng loại cây và vị trí trên cây của khúc lũa. Ở gốc thì đương nhiên là nặng hơn.

Nói chung thì các khúc lũa đều nổi cả vì lũa kiếm được ở rừng thường đã lộ thiên nhiều năm, hoặc trong thời gian thu gom vận chuyển thì lũa đã khô nước rồi. Gỗ chỉ chìm được khi no nước thôi. Khúc gỗ do người gọt đẽo và khúc gỗ do thiên thiên gọt trông nó khác nhau hẳn. Có khúc được gọt với các đường nét trơn tròn, hốc mắt tự nhiên nhìn là thấy ngay. Nhưng mà có thể nhầm. Đấy là các gốc cây thường do người bán rong bán ở dọc đường. Các khúc cây đó nhìn qua thì cũng thấy hình thù kỳ dị, nhưng nhìn kỹ thì sẽ thấy còn nguyên dấu vết cành que, rễ, vỏ, thân. Thân thường bóng, không đồng nhất và ruột lại xốp và rỗng. Các gốc này thường là gốc chết của sú, vẹt, đước ở vùng đất ngập mặn, tuy có giống lũa về sự hình thành nhưng quá trình xảy ra nhanh trong vài năm và gỗ đó không bền và giá trị thẩm mĩ không cao.

Gốc lũa thật thì có hình dáng tự nhiên, toàn thân đồng nhất. Các mắt hốc trơn tròn nhưng không bóng. Chơi lũa cũng như chơi đá. Lũa mang dấu ấn của tự nhiên nhưng thể hiện tính biểu cảm cô đọng và thẩm mĩ, đặc biệt là trên lũa còn thể hiện sự trải nghiệm của thời gian do lũa được hình thành qua nhiều năm. Kị nhất là trên gốc lũa có thấy tác động của bàn tay con người. Chơi lũa bình thường thì lũa có thể mô phỏng các hình thù có thật như con thú, núi đá, hang hốc… Nhưng chơi đến đỉnh cao thì lại thể hiện những khái niệm, triết lý trừu tượng, thần thái.

Làm lũa no nước thì đúng là chỉ có ngâm nhiều và luộc lên thôi. Họ xử lý gỗ bằng cách luộc đến 3 ngày cơ, để cho ngấm nước đồng đều, rồi lại sấy khô. Tuy nhiên luộc hay ngâm nước đều không chắc chắn là gỗ sẽ chìm. Những khúc nào xuất xứ chìm ở dưới nước thì mới có thể chìm. Còn những khúc trên cạn hoặc trước ở dưới nước rồi lên cạn lâu quá thì chắc sẽ khó chìm đấy. Vì xuất xứ gỗ khác nhau nên có người làm chìm được, có người không. Ở tự nhiên có khi lũa bị ngâm đến hàng trăm năm. Theo kinh nghiệm của dân chơi thì thường dùng cách tốt nhất là cứ buộc nó lại. Vừa chắc ăn lại rút ngắn thời gian rất nhiều.

Một số đặc điểm nổi bật của gỗ lũa

• Chọn hình dáng – có thể chọn theo phong cách tự nhiên gỗ có hình dáng đẹp, hoặc chọn và ghép gỗ theo cá tính, hoặc chủ đề.
• Chọn mua gỗ lũa phải chọn loại ít mùn, không phai trong nước càng bị lũa càng tốt thịt gỗ đanh, loại này không cần phải luộc mà chỉ cần ngâm trong nuớc vài ngày sẽ tự chìm.
• Gỗ tự nhiên trải qua các điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên như lũ lụt….. làm mục các loại cây chết, và bị bào mòn trong môi trường nuớc, đất ngập nước.
• Phần bị bào mòn có thể tạo nên những khoảng rỗng và phần còn lại thịt gỗ có đặc tính là chắc, đanh và nặng.
• Bản thân gỗ lũa tự chìm do no nước trong đièu kiện ngập trong nước hoặc bị dòng chảy bào mòn.

Thông thường gỗ lũa được các nghệ nhân, người chơi sưu tầm để chế tác thành những tác phẩm nghệ thuật hoặc chơi theo cách của người Nhật. Với những loại gỗ lũa này khi đưa vào bể cá không có khó khăn gì nhiều, chỉ cần chọn thế và dáng cho phù hợp là được.

Đã là dân chơi bể thuỷ sinh, hầu hết ai cũng muốn bố cục thuỷ cảnh của mình trở nên đầy đặn, tinh tế. Một trong các yếu tố tạo nên vẻ đẹp hoàn mỹ cho nó chính những bụi cây thuỷ sinh thân đốt (ta hay gọi là cây cắt – cắm) tròn triạ, rậm rạp. Để tạo được những đường nét hoàn hảo như mong muốn trong bài này, tôi hy vọng sẽ giúp bạn làm được điều đó.

Làm thế nào để tạo sự rậm rạp – um tùm cho cây

Điều cần nhớ là phải trồng càng nhiều cây thân đốt càng tốt ngay từ đầu, chính điều này sẽ giúp tạo sự rậm rạp – um tùm ngay từ đầu. Sau khi được trồng vào hồ, cây thuỷ sinh sẽ phải trải qua giai đoạn tự thích nghi với môi trường. Sau khi đã hồi phục, cây thân đốt sẽ ra rễ và cây bắt đầu phát triển tiếp phần ngọn.

Khi cây phát triển, ta sẽ thấy phần đẹp nhất của chúng là phần ngọn. Cứ để cho chúng mọc vươn tới mặt nước. Ta chỉ cần cắt tỉa sơ sơ trước những cây mọc quá nhanh so với số còn lại. Đến giai đoạn khi đa số cây đã phát triển gần đến mặt nước, đó chính là thời điểm ta phải cắt tỉa hàng loạt.

Chiều dài đoạn thân phải cắt bỏ trong lần cắt tỉa hàng loạt đầu tiên này sẽ cỡ khoảng 7 – 10cm, tuỳ theo chiều sâu cuả hồ nhà bạn tính từ bề mặt nền. Đa số các loại cây thân đốt sẽ đâm 2 – 3 tược mới ngay đốt gần nhất bên dưới vết cắt. Như thế sau lần cắt tỉa hàng loạt đầu tiên này, bạn sẽ có gần như gấp đôi số lượng cây thân đốt sau đợt cắm đầu tiên. Phải nhớ điều chỉnh lại lượng CO2 và lượng dinh dưỡng (giảm) sau đợt cắt tỉa loại bỏ cây hàng loạt này.

Khi cây đâm tược mới, cứ để chúng phát triển thêm cỡ 10 – 12 cm nữa. Khi cây đạt chiều cao cần thiết, việc cắt tỉa lần thứ 2 này sẽ gồm 2 công đoạn. Trước tiên, ta cứ canh bên trên vết cắt cũ (lần trước) khoảng 5 cm thì cắt ngang. Như vậy số tược mới sau này sẽ lại được nhân đôi. Kế tiếp, ta tiến hành tỉa tạo hình cho cả bụi cây theo hình dạng mà ta mong muốn. Việc làm này giúp ta tạo được chiều sâu và mạch chuyển cho thủy cảnh.

Sau này, các lần cắt tỉa tiếp theo ta sẽ dựa theo hình dáng của bụi cây trong lần tỉa tạo hình lần thứ 2 này để thực hiện. Bạn nên nhớ là ngọn cuả cây thân đốt là phần đẹp nhất cuả chúng, vì vậy khi cắt tỉa phải tính toán làm sao để ngay khu vực thấp nhất của cả bụi vẫn có những ngọn mọc chen đều để che đi phần gốc xấu xí, trơ trụi. Bạn hãy tưởng tượng công đoạn cắt tỉa cho chúng cần tỉ mỉ và thẩm mỹ y như bạn đang cắm một lọ hoa.  

Tôn dáng vẻ tự nhiên

Vẻ đẹp tự nhiên luôn có sức hút đặc biệt. Trong nghệ thuật cắt tỉa cho cây thuỷ sinh thân đốt thông thường các nghệ nhân kết hợp cả 2 hình thức chăm chút: tạo dáng nhân tạo và tôn vẻ đẹp tự nhiên. Sau khi đã cắt tỉa 2 lần, bạn chỉ cần thỉnh thoảng tỉa tót lại vài chỗ “thừa”, vướng víu, có ảnh hưởng đến mặt tiền chung. Chỉ tỉa bớt những nhánh mọc quá nhanh, sao cho chúng hơi thấp hơn những cây còn lại, là sẽ duy trình được hình khối cuả cả cụm một cách tự nhiên, mà không gây cảm giác mất tự nhiên do quá nhiều can thiệp cuả dao, kéo.

Với cách này bạn không cần theo dõi tốc độ phát triển cuả cây cối thường xuyên như phương pháp kia. Mặc dù, cả cụm cây sẽ phát triển đều và liên tục, thỉnh thoảng có vài chỗ vẫn cần phải cắt tỉa tạo hình lại theo kiểu lần thứ 2.

Cuối bài tôi xin đưa ra một số loại cây thân đốt dễ cắt tỉa tạo thành bụi xum xuê – rậm rạp giúp các bạn tham khảo:

• Hemianthus micranthemoides – Trân Châu Thường (Trân Châu Cao)
• Rotala sp. ‘green’ – Rotala xanh
• Rotala rotundifolia – Rotala đỏ
• Ludwigia arcuata – Diệp Tài Hồng lá kim
• Ludwigia brevipes – Diệp tài hồng lá dài

1. Lớp dưới

• 5 tribat (đất sạch mua trong siêu thị, bao màu vàng)
• 5 cát xây nhà
• 5 đất sét bột (bán ở các cửa hàng vật liệu xây dựng, 30 ngàn 1 bao 50kg, giữ cho nền nhả chậm)
• 1,5 phân con trùn đỏ (hay trùn quế)
• 0,5 tracatu (tạo vi sinh, nếu ko mua được trong siêu thị thì phải tăng phân trùn đỏ lên 2kg rồi xin vài lít nước của 1 thành viên nào có bể thật trong xanh cây xanh tốt và ko có rêu hại , nếu người đó dùng ADA và có kèm cục vi sinh Bacter ball thì chất lượng nước bể của họ sẽ đem lại các vi sinh tốt cho bể của bạn, đổ lượng nước này vào bể khi mới setup xong nhé)
• 0,5 tro trấu (mua ở các vườn kiểng, để tạo mùn)

2. Lớp trên:

Đất sạch Tribat và cát xây nhà tỉ lệ 1:1

Sau khi trộn xong 2 lớp bạn làm như sau:

• Pha lớp dưới với nước cho sệt lại như trộn vữa xây nhà rồi dùng muỗng múc và rải xuống nền bể khoảng 2cm
• Cũng pha lớp trên với nước cho sệt rồi đậy mặt lên trên khoảng 2cm.
  • Chú ý: pha nước cho thật kỹ và làm từng chậu nhỏ để định lượng cho vừa phải với diện tích đáy bể.
• Cuối cùng là lớp sạn nhỏ trang trí cho nền dày tối thiểu 2cm rải lên trên cùng

Các lớp nền có thể được bạn cân chỉnh cho phù hợp với thời gian chơi hay loại cây nhé, nếu theo y như tỉ lệ trên thì sau 8 tháng nền sẽ yếu dần. Nếu muốn nền bền hơn thì tăng thêm độ dày cho lớp dưới (hoặc tăng phân trùn đỏ nhưng đừng quá tay khi chưa có kinh nghiệm).

Như vậy là xong cái nền rồi, vị chi khoảng 30 ngàn cho bể từ 0.8m đến 1,3m tùy theo bạn thích dày hay mỏng. 

Sau khi dùng xong các thứ còn thừa để dùng cho những lần sau vì vẫn còn là nguyên liệu khô, chưa bị pha nước.