Tác giả: Sinh Vật Cảnh Hà Nội

Cái thứ rêu chùm đen đáng sợ này phát triển tốt trong cả 2 môi trường PH thấp (acid) và PH cao (kiềm). Trong môi trường nước cứng, nó sẽ hình thành màng vôi mỏng do quá trình tự thải canxi khiến cho nó trở nên cứng hơn, khó ăn hơn đối với lòai ăn rêu duy nhất có thể mum mum lọai rêu này đó là Siamese Algae Eater (SAE) – ta hay gọi là Cá bút chì ăn rêu Thái. 

Quá trình thải canxi sinh học tạo màng này có thể khống chế bằng việc bổ sung CO2. Các lọai cây moc nhanh và khỏe mạnh có thể lọai trừ bằng cách cạnh tranh dinh dưỡng với thứ rêu lông đen thường hay bám vào lá cây thủy sinh mọc chậm này.Khi mua cây thủy sinh mớI ngòai tiệm về, trước khi trồng vào hồ thủy sinh, nên ngâm chúng trong dung dịch sát trùng, tẩy rửa (chlorine, hay còn gọi là Eau de javel) thông thường pha loãng theo tỷ lệ 1 phần dung dịch tẩy rửa (không dùng những lọai có mùi cam, chanh hay bất cứ mùi gì) với 20 phần nước sạch trong khỏang 2 phút. Sau đó nhớ rửa sạch cây trước khi đưa vào hồ trồng. Biện pháp hữu hiệu nhất để chiến đấu với lọai rêu này là trồng thật nhiều cây mọc nhanh, khỏe, thả một ít cá bút chì ăn rêu Thái, duy trì CO2 ở mức 30ppm, nitrate ở mức 15ppm, phosphate ở mức 0.5ppm. Những lá bị nhiễm nặng phải cắt bỏ.

Loại rêu bụi màu xanh này thực chất là bào tử dạng khuẩn (gốc động vật) chứ không phải bào tử thực vật. Chúng thường xuất hiện trên mặt kính hồ thủy sinh và tạo thành một lớp màng trông như bụi đất bám và có màu xanh, trong trường hợp nhiễm nặng, tất cả mặt kính hồ đều bị bao phủ bởi loại rêu này. 

Vẫn chưa tìm ra nguyên nhân đích thực. Chỉ biết loại rêu này rất ưa sáng. Cạo sạch chúng khỏi mặt kính không phải là biện pháp hiệu quả loại trừ loại rêu này vì chúng vẫn tiếp tục trôi nổi trong nước 30 – 90 phút rồi sẽ bám trở lại mặt kính. Vì nguyên do nào đó loại rêu này không bám vào lá cây thủy sinh, đá hay gỗ lũa mà chỉnh bám trên kính mà thôi. Biện pháp hạn chế – giảm lượng dinh dưỡng trong môi trường nước cũng chẳng giúp ích gì cho việc loại trừ thứ rêu quỷ này mà chỉ làm cây thủy sinh trở nên suy kiệt, tiếp tay cho các loại rêu hại khác xuất hiện mà thôi. Biện pháp hữu hiệu nhất để đối phó với thứ rêu quái ác này là do ông Tom Barr tìm ra. Ông ấy khuyên rằng cứ để cho chúng phát triển tự do trong khoảng 10 – 20 ngày. Sau thời gian đó, chúng sẽ hình thành một lớp màng khá dầy, loang lổ, gớm ghiếc và bắt đầu bong tróc ra khỏi mặt kính. Khi đó ta chỉ việc bóc tách chúng ra khỏi mặt kính và vớt ra. Chỉ có phương pháp đó mới hạn chế được chúng mà thôi.

Xem hình ảnh minh họa có khi còn hay hơn vạn lời giải thích, Joe Aliperti sẽ cho chúng ta xem tường tận hơn về giống rêu khó chịu này.

Ảnh thứ 2 được chụp với ống kính macro cho thấy tảo nâu có dạng hình chữ nhật, đó là hình cận cảnh của một đốm tảo nâu trong hình 1. Tảo nâu thường xuất hiện trong hồ ánh sáng yếu hoặc hồ mới set up ở hàm lượng nitrogen (N) cao, phosphate (P) cao, thừa acid silicate (SiO2). Ánh sáng mạnh sẽ khiến loại tảo này lui bước(?), nhưng ta vẫn thấy chúng xuất hiện ở những nơi khuất sáng trong hồ, dưới gốc cây thủy sinh, trên mặt kính, sỏi nền, vật trang trí. Có thể loại bỏ chúng dễ dàng vì tảo nâu là thể nhầy. Các loại cá otos, bút chì ăn rêu Thái, ốc táo đỏ, ốc trumpet có thể giúp bạn giữ tảo nâu trong giới hạn an toàn. Cây khỏe, nước sạch cũng giúp hồ thủy sinh thoát khỏi họa tảo nâu.

Loại rêu lông tơ, lông măng này mọc trên thân và lá cây thủy sinh dù các cây này không phơi sáng. Những cây thủy sinh bị rêu lông tơ bám là những cây đang có vấn đề về dinh dưỡng, suy kiệt, thiếu chất…và chúng đang nhả dinh dưỡng ngược vào nước.

Nếu lọai rêu lông tơ này xuất hiện với số lượng nhỏ thì chẳng cần quan tâm. Cách diệt rêu lông tơ là thả các loài ăn rêu như otos, bút chì Thái, tép Amano, tỳ bà, mún, như thế sẽ không phải lo nghĩ gì về lọai rêu hại này. Duy trì tình trạng dinh dưỡng cân đối cho môi trường là đòn phủ đầu đối với giặc rêu lông!

Hình ảnh rêu lông tơ trong bể thủy sinh

Tảo lam mặc dù được gọi là tảo, nhưng thật ra chúng không thuộc họ tảo… mà thực chất là một loại khuẩn nên phải được gọi chính xác là khuẩn tảo lam (cyanobacteria/cyanophyte bacteria). 

Tảo lam thường xuất hiện trong những hồ có hàm lượng nitrates quá thấp. Chúng được tìm thấy trên bề mặt nền, trên mặt kính, hay ở đoạn giữa kính và nền. Tảo lam cũng đôi khi xuất hiện ở những hồ mới set up có ánh sáng mạnh và hàm lượng ammonia cao. Nền cũ nhiều cặn bẩn và hệ thống lọc dơ, dòng luân chuyển kém cũng là những nguyên nhân khiến cho tảo lam xuất hiện. 

Chúng tạo thành những lớp màng nhầy màu xanh lục và lam, bao phủ mọi thứ trong thời gian ngắn, có mùi hôi, hắc rất khó chịu. Nếu để chúng tự do phát triển, cây và cá sẽ sớm chết. Ta có thể loại bỏ những lớp nhầy này theo kiểu thủ công…nhưng chúng sẽ nhanh chóng quay lại nếu điều kiện môi trường nước không được cải thiện.Có thể điều trị bằng thuốc kháng sinh như Erythromycin phosphate với liều lượng khoảng 200mg/10 gallons (38 litres)…nhưng hệ vi sinh có lợi trong nền và lọc cũng bị ảnh hưởng. Khi tảo lam chết do biện pháp xử lý bằng hóa chất, xác của chúng sẽ phân hủy và làm giảm nồng độ oxy (O2) trong nước gây ảnh hưỡng nghiêm trọng đến hệ vi sinh chuyển hóa ammonia/nitrite trong hệ thống lọc. Do vậy, trước khi hành động, nên kiểm tra nồng độ/hàm lượng ammonia/ammonium, nitrite trong nước, và loại bỏ theo kiểu thủ công tất cả màng nhầy tảo lam mà bạn nhìn thấy được để ngăn ngừa sự phân hủy của chúng sau khi chết do thuốc.Có vài bạn chơi áp dụng biện pháp ngăn sáng (blackout) để xử lý tảo lam. Họ dùng bao màu đen trùm kín hồ trong thờI gian 4 ngày, tuyệt đối không để tí ánh sáng nào lọt vào. Có người khuyên là phải nâng hàm lượng NO3 lên mức 10-20ppm trước khi hành sự. Tảo lam phải được tách và hút sạch khỏi hồ trước và sau thời gian “trùm mền” 4 ngày đó.

Egeria densa (Elodea) và Ceratophyllum demersum là 2 loại cây thủy sinh nên trồng trong hồ để phòng ngừa tảo lam. Chúng tiết ra chất kháng sinh để tự bảo vệ và giúp môi trường hồ thủy sinh phòng tránh được lòai khuẩn hại này. Trồng nhiều cây phát triển nhanh, khỏe mạnh ngay từ ngày đầu set up hồ, duy trì hàm lượng nitrate ở mức 10-20ppm (đối với hồ rong) và thường xuyên hút cặn đáy (đối với hồ cá cảnh, không trồng cây) là cách tốt nhất để phòng tránh tảo lam.

Tảo lam thường xuất hiện trong hồ có lượng nitrate thấp, vì chúng có khả năng cố định đạm từ lượng không khí hòa tan trong nước qua họat động sục khí (aeration). Chúng có vẻ không thích môi trường có PH thấp và hàm lượng CO2 cao. Cặn bã hữu cơ trong nước thường là nguyên nhân dẫn đến dịch tảo lam. Vì vậy cũng nên thường xuyên kiểm tra loại bỏ lá già, các chất cặn bã phân hủy như thức ăn thừa, xác cá chết ra khỏi hồ.

Trong bài này chúng ta sẽ thảo luận về cản bản trồng cây thủy sinh ở tiền cảnh. Có rất nhiều kiểu và phương pháp trong việc trồng cây ở tiền cảnh trong hồ thủy sinh. Ngoài ra cũng rất nhiều loại cây có thể trồng ở tiền cảnh. Trong bài này chúng ta sẽ sử dụng loài Marselia hoặc Glossostigma elantes. Chúng ta có thể thấy hình ảnh tiền cảnh của Glosso ở hình dưới. Để thực hiện, chúng ta cần các dụng cụ sau:

• Kéo
• Nhíp/Kẹp
• Dĩa để đựng cây
• Cây cần trồng

Cho đơn giản, chúng ta giả sử đã có một hồ thủy sinh đã được setup đầy đủ . Phần nền cho tiền cảnh cũng đã được rải lớp sỏi phù hợp. Có rất nhiều sản phẩm đất này khác nhau trên thị trường bao gồm Eco-Complete, Flourite, Onyx Sand và ADA, tuy nhiên loài cát nền (sand type substrate) nào cũng phù hợp. Cho tiền cảnh, độ sâu ít nhất của nền là 1-2 inches (2.5-5 cm). Điều này cho phép chúng ta trồng cây dễ dàng và tạo một nền phù hợp cho bộ rễ của cây. 

Trong bài này tôi chọn loài Marselia, chúng giống với Glosso ở hình dáng và cách phát triển nhưng lại phát triển chậm hơn khá nhiều, vì thế chúng ta dễ chăm sóc hơn. Lớp nền ở dưới là hỗn hợp của Eco-Complete/Onyx, sâu khoảng 1-1.5 inches với một lớp mỏng sỏi vụn nhỏ của Black Beauty phía trên. Black Beauty thêm vào độ sâu và trọng lượng cho Eco-Complete và tạo bề mặt nền một màu đen đồng nhất. Qua thời gian 2 chất liệu này sẽ hòa trộn với nhau, nhưng sẽ không có vấn đề gì với điều này.Đầu tiên chúng ta bắt đầu chuẩn bị cây để trồng. Chú ý là Marselia giống Glossostigma, lan rộng bằng những thân bò và một cây có 1 lá tại nốt. Glosso thường có 2 lá ở nốt. Mỗi nốt có khả năng tạo ra các thân bò mới giống như cỏ trong sân nhà bạn. Đề nhân giống nhanh, thân bò của Marselia phải được cắt nhỏ từng đoạn 1-5 cây. Thông thường tôi sử dụng 1 cây nhưng một vài người là thích nhiều hơn. Đây chỉ là lựa chọn kỹ thuật, cách nào cũng có kết quả cuối cùng giống nhau.

Sử dụng kéo bén cắt thân bò thành các phần riêng lẻ, nhớ không đụng đến phần rễ. Rải đều các phần cắt ra dĩa và trách để cây bị khô. Điều này rất quan trọng với glosso vì chúng khô rất nhanh. Marselia thì chậm hơn. Bạn có thể phun nước hoặc để lên khăn ẩm.Tiếp theo chúng ta trồng cây đã chuẩn bị.  Sử dụng kẹp tốt gắp các phần thân cây, cố gắng giữ phần thân nghiêng một góc 40-60 độ như hình dưới.Cắm thẳng phần thân xuống, phải đảm bảo là phần rễ được bao phủ. Thông thường chỉ để lại phần lá trên bề mặt. Nhả kẹp ra chầm chậm và kéo nó về phía bạn theo hướng mà bạn đả cắm xuống, có thể lắc nhẹ nếu bạn muốn. Điều này sẽ giúp ổn định phần đất nền chung quanh.Tiếp tục trồng các cây với khoảng cách 1/2-1 inch. Cây càng sát thì tiền cảnh cành mau được lấp đầy. Tôi thích trồng từ trái sang phải vì tôi thuận tay phải. Làm như vậy thì khi tôi cắm sẽ không làm xáo trộn các cây đã được cắm. Điều này cũng có thể áp dụng cho các cây khác, lúc nào cũng trồng hướng về phía bạn và về phía tay thuận. Hình dưới là phần tiền cảnh mới được trồng. Marselia sẽ phủ kín phần nền trong vòng một tháng hoặc ít hơn dựa trên ánh sáng và lượng CO2.

Dennis Dietz
(Mai Khoa dịch)

Loại tảo râu này có thể tạo nên một mỏm đá hay một cành lũa phủ rêu xanh trông rất hay. Chúng tạo nên một thảm rêu xanh, mịn màng như nhung bao phủ bề mặt của đá hay lũa khu vực gần nguồn sáng…nhưng hầu như không thể loại bỏ theo kiểu thủ công. Đôi khi chúng cũng bám trên bề mặt lá các loại cây thủy sinh mọc chậm. Chúng có thể phát triển dài đến 3cm và mọc rất nhanh. Cách kiểm sóat khống chế hiệu quả nhất là thả cá bút chì ăn rêu Thái. Các loại cá tỳ bà (plecos) và các loại cá có giác mút tương tự cũng ăn loại rêu này. Họ cá diếc như Xê can (tứ vân), Rosy barb…cũng ăn loại rêu này.Sự mất cân bằng dinh dưỡng và thờI gian chiếu sáng dài (trên 12 tiếng/ngày) là nguyên nhân cho sự xuất hiện của tảo râu. Chúng cũng xuất hiện trong hồ có hàm lượng CO2 và NO3 thấp. PH cao hay thấp cũng gây ra tảo râu. Tảo râu còn rất phổ biến trong hồ nuôi cá không trồng cây thủy sinh.